Kruisdraging
Anoniem, ca. 1525
BMH bh3358

In deze vertederende sculptuur zit Christus geknield op de voorgrond terwijl het kruis op zijn schouders drukt. Veronica reikt Christus de zweetdoek inmiddels aan. De beulen hebben daar echter geen tijd voor. Christus wordt geschopt door de soldaat die achter Hem staat. Prominent op de voorgrond ligt het spijkerblok dat Christus’ leed vergrootte. De spijkers van het spijkerblok zijn minutieus uitgesneden in het eikenhout. Opvallend genoeg zijn de houten doornen van de kroon deels uit metaal vervaardigd.

voor publicatie

2011

Niet in het museum te zien

BMH bh3358

beeld, reliëf, retabel, fragment

Kruisdraging en ontmoeting tussen Christus met Veronica

onbekend (Zuid-Nederland) plaats vervaardiging onzeker
onbekend (Noord-Nederland) plaats vervaardiging onzeker

1520 - 1529

eikenhout, metaal, verf

schenking

1924-07

Christus zit geknield op de voorgrond onder het T-vormig kruis. Hij draagt het kruis over zijn linkerschouder en heeft zijn linkerarm om de onderste kruisarm geslagen. Hij houdt in zijn rechterhand de doek, die Veronica aanreikt of terug ontvangt. Veronica knielt rechts op de voorgrond en draagt de doek in beide handen. Christus wordt voortgedreven door twee beulen. De voorste rechts trekt hem voort aan het touw dat om het middel van Christus is bevestigd en waar ook het spijkerblok aan hangt. De beul heeft het touw om zijn schouders gevoerd en houdt het met beide handen vast. De achterste beul, geheel links, schopt Christus met zijn rechtervoet en houdt met zijn linkerhand de bovenste arm van het kruis vast. Op de achtergrond nog vier figuren. In het midden Johannes, die Maria ondersteunt. Maria heeft haar handen gevouwen. Maria Magdalena, rechts van haar, lijkt Maria met haar rechterarm te steunen en brengt haar nu verdwenen linkerhand naar haar gezicht. Geheel links op de achtergrond nog een mansfiguur, mogelijk Simon van Cyrene.

Christus draagt een doornenkroon op het hoofd en een lange tunica, waarvan de brede, geplooide rand de grond bedekt. Veronica, Maria Magdalena en de twee beulen dragen rijke, renaissance kleding. Veronica heeft een tulband met middenversiering en een soort kap met geschulpte rand met achter een kwastje op het hoofd. Haar overkleed heeft een V-hals, korte mouwen met een ingesneden rand en franjes, waaronder siermouwen met een split waar het hemd doorheen is getrokken. Om haar middel een gordel met bloemvormige sluiting waaraan een rozenkrans (?). De rok van het bovenkleed is aan de voorkant bij de knie omgeslagen, waardoor haar onderkleed zichtbaar wordt. De achterste beul draagt een knielang wambuis met ingesneden mouwen, aan de bovenzijde geribbeld, om het middel een riem, waardoor een klauwhamer is gestoken; op het hoofd heeft hij een baret met kinband en opgeslagen, ingesneden rand met naar buitenstaande punten. De voorste beul draagt een wambuis met pofmouwen en borstpantser. Hij heeft een schoudermantel en een geschulpte gordel, en draagt een helm op het hoofd (salade). Maria Magdalena draagt een grote tulband met middenversiering en een bovenkleed met rechthoekige halsuitsnijding, waarin een onderkleed met split en ronde hals en het hemd zichtbaar zijn. Het bovenkleed heeft korte mouwen met franjes, waarin een lange mouw met split, waardoorheen het hemd is getrokken. Maria Magdalena's vlechten hangen over haar schouders en zijn voor haar buik samengeknoopt. Maria draagt een sluier, een lang kleed en een mantel die over het hoofd is geslagen. Johannes is gekleed in een lang gewaad met kraag en een mantel met kraag. Simon van Cyrene draagt een kuitlang tuniek en een hoed met omgeslagen rand. Een zwaard hangt aan zijn zijde. Het schoeisel is breed. De figuren staan op een met smalle groeven aangeduide grond.

Polychromie: Sporen van een witte grond en stukje blauw bij de linkermouw van Veronica. Restje rood op het linkerbeen van de linkerbeul.

Techniek: De kern lag links van het werkblok. De achterzijde is vlak afgewerkt. In het midden van de onderzijde een groot, taps toelopend gat van ruim 1 cm doorsnede. In de achterzijde iets onder het midden een taps toelopend gat van 1 cm doorsnede (voormalige bevestiging voor in altaarkast?). De doornen van de doornenkroon zijn van metaal.

Staat: Vernieuwd zijn het hoofd van Simon van Cyrene en het hoofd en de hals van Maria Magdalena, de rechteronderarm van de linker beul, de neus en de helft van de schijf aan de rechterkant van de helm van de rechter beul, de neus van Veronica, een gedeelte van het touw bij de rechterarm van de beul en een stukje van de sluier van Maria. Afgebroken: de linkerhand van Maria Magdalena (was ingepend); de rechterduim van Maria. Beschadigingen aan de punten van de hoed van de linker beul. Links achter het been van de linker beul lijkt een deel weggebroken (in dit vlak een spijkergat). Midden vooraan in de bodem een afgebroken spijker. Aan de achterzijde zitten vier schroefgaten, waarvan twee modern. Links nog twee gaatjes. In het standvlak rechts van het tapse gat een onregelmatige uitholling met enkele gaten en links van het midden een driehoekige invulling (reparatie) met het oorspronkelijke stuk hout. Verspreid enkele houtwormgaatjes in de achterzijde en in het standvlak.

Het reliëf was onderdeel van een passieretabel. Het is stilistisch moeilijk te plaatsen. Opvallend zijn de individueel uitgewerkte, fijne gezichten: de sprekende manskoppen, het verstilde gelaat van Maria. De plooival is vrij vlak. Rondom Christus is de draperie tot een decoratief element uitgewerkt. De rijke Renaissance-dracht met de opengewerkte mouwen duidt op een datering rond 1525.

Stamboek: waarschijnlijk kruiswegstatie, laat-gotisch.
Jaarverslag BMH 1924: reeds vroeger besproken. [mogelijk in het Gildeboek? waarin ook jaarverslagen van het BMH werden gepubliceerd]
Lissabon 1992: Nederlanden, ca. 1525.
Parijs 1993: idem.

Foto in hangmap en op oude inventariskaart: de vrouw rechts op de achtergrond heeft nog haar (later toegevoegde?) linkerhand, die ze haar haar voorhoofd brengt.

Bewogen beweging : beeldengroepen als theater  (Herman Pleij), 2016, p.10, afb.Utrecht und Brabant : künstlerische Wechselbeziehungen 1430-1530  (Dagmar Preising), 2013, p. 62, tekst en notenJ.S. Bach, St. Matthew Passion, BWV 244, The Netherlandish Bach Society, Museum Catharijneconvent  (Anique Chantal de Kruijf), 2011, p. 53, afb.2000 jaar Nederlanders en hun kruistochten  (Jaap van Moolenbroek), 2009, p. 174, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (Marieke van Vlierden), 2004, p. 17, 257Uit het goede hout gesneden : religieuze houtsculptuur uit het Museum Catharijneconvent Utrecht in dialoog met de Gruuthusecollectie  (M. Parez), 2004, p. 25L' art en Hollande au temps de David et Philippe de Bourgogne : trésors du musée national Het Catharijneconvent à Utrecht  (Henri Defoer), 1993, cat. nr. 63Fasciculus temporum : arte tardo-medieval do Museu Nacional Het Catharijneconvent de Utreque  (Helen Wüstefeld), 1992, cat. nr. 84, afb. 135Jaarverslag Bisschoppelijk Museum Haarlem 1923, augustus tot einde 1925 , 1926, p. 5

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!