Een Mariavisioen

De Mariadevotie krijgt een impuls vanuit de cisterciënzerorde. Deze kloostergemeenschap bouwt voort op het gedachtengoed van Bernardus van Clairvaux (1090-1153). Deze invloedrijke monnik had weinig op met zijn tijdgenoten die begrip van het goddelijke probeerden te verkrijgen via een rationele theologie. Bernardus predikt een persoonlijk geloof, met Jezus als rolmodel en Maria als bemiddelares tussen hemel en aarde. Zijn Mariadevotie neemt toe door verschillende visioenen waarin Maria aan hem verschijnt. Het meest bekende is hier afgebeeld.

Geert Grote (auteur); Meester van de Bostonse Stad Gods (illustrator), 1470
Utrecht, Museum Catharijneconvent, ABM h19

voor publicatie

Body language : het lichaam in de middeleeuwse kunst

2020

Niet in het museum te zien

ABM h19

handschrift

Getijden- en gebedenboek

Geert Groote (auteur, Utrecht/Amersfoort)
Meester van de Bostonse Stad Gods (illustrator)

ca. 1470

perkament

i+128+i f.

oud bezit

Het handschrift bevat twee miniaturen, de verschijning van Maria aan Bernardus (f. 16v) en een kruisiging (f. 91v). Beide miniaturen zijn niet los ingevoegd maar zijn onderdeel van een dubbelblad. Of er nog meer afbeeldingen zijn geweest is niet vast te stellen. De teksten openen wel met randversiering en een geschilderde initiaal maar er zijn geen sporen van andere afbeeldingen zichtbaar. Het boekje begint met een korte tekst uit het evangelie van Johannes, gevolgd door de Utrechtse heiligenkalender. De proloog op de getijden van O.L. Vrouw wordt voorafgegaan door een miniatuur met daarop de verschijning van Maria met kind aan Bernardus. Hij is als heilige abt herkenbaar aan zijn nimbus en kromstaf (f. 16v). Na de O.L. Vrouwe getijden, volgen twee Mariagebeden, de zeven boetpsalmen, litanie en de lange kruisgetijden met een kruisigingsminiatuur (f. 91v).
De laat 15de-eeuwse boekband heeft aan de voorzijde een paneelstempel van Christus als Man van Smarten, omringd door enkele andere stempeltjes, zoals van een klimmende leeuw en een tweekoppige adelaar. De achterzijde draagt een paneelstempel met verschillende dieren. Deze combinatie van stempels werd gebruikt door de Broeders van het Gemene Leven in het St. Gregoriushuis te 's-Hertogenbosch. Wellicht heeft het boekje hier een bestemming gehad.

Decoratie: 2 bladgrote miniaturen (ingevoegd), 5 bladen met geschilderde initiaal op gouden achtergrond met randversiering, talrijke kleine initialen met penwerk (Utrechtse) Handschrift: littera textualis Boekband: laat 15de eeuw (Man van Smarten e.a.); 19de/20ste eeuwse restauratie (te veel lijm)

Oefeningen in genot : liefde en lust in de late Middeleeuwen  (Herman Pleij), 2020, p. 247, afb.Body Language. Het lichaam in de Middeleeuwse kunst  (Annabel Dijkema), 2020, cat. nr. 62Body Language. The body in medieval art.  (Annabel Dijkema), 2020, cat. nr. 62Herfsttij der middeleeuwen : studie over levens- en gedachtenvormen der veertiende en vijftiende eeuw in Frankrijk en de Nederlanden [2018]  (Johan Huizinga), 2018'Er zit een wijsheid achter, een schoonheid' : Herman Pleij over de kracht van verhalen en passie voor de middeleeuwen  (Marije de Nood), 2016, p. 39, afb.IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 23Beeldschone boeken : de Middeleeuwen in goud en inkt  (Micha Leeflang), 2009, p. 82, 84-85, afb. 70Bernard von Clairvaux in der Buchmalerei : Darstellungen des Zisterzienserabtes in Handschriften von 1135-1630  (Gabriel Hammer), 2009, p. 412-413, afb.Vernieuwde innigheid : over de Moderne Devotie : Geert Grote en Deventer  (Anne Bollmann), 2008, p. 84, afb. 59De Loet 's-Hertogenbosch : 650 jaar stedelijke geschiedenis  (J. van Opheusden), 2008, p. 70-71, afb.2000 jaar Nederlanders en hun heilige boeken  (J. Exalto), 2008, p. 83, afb.A social history of the media : from Gutenberg to the Internet  (Asa Briggs), 2006, p. 2-3, afb. 1A social history of the media : from Gutenberg to the Internet  (Asa Briggs), 2006, p. 2-3, afb . 1Kerstfeest in de middeleeuwen : geschilderd en geschreven  (Martien J.G. de Jong), 2001, afb. 12Praten als Brugman : de wereld van een Nederlandse volksprediker aan het einde van de Middeleeuwen  (N. Lettinck), 1999, afb. 34Middeleeuwse handschriften  (Niels H. Koers), 1998, afb.Gérard Grote : fondateur de la Dévotion Moderne : lettres et traités  (Georgette Epiney-Burgard), 1998, afb. 2Herfsttij der middeleeuwen : studie over levens- en gedachtenvormen der veertiende en vijftiende eeuw in Frankrijk en de Nederlanden [1997]  (Johan Huizinga), 1997, p. 209, afb. 14.11Bedevaartplaatsen in Nederland, 1: Noord- en Midden-Nederland  (Peter Jan Margry), 1997, p. 130-131, afb.Middeleeuwse boeken van Het Catharijneconvent  (Helen Wüstefeld), 1993, p. 146-147, cat. nr. 98.2, afb.De mooiste onder de vrouwen : een onderzoek naar religieuze idealen in twaalfde-eeuwse commentaren op het Hooglied  (Eloe Kingma), 1993Boeken voor de eeuwigheid : Middelnederlands geestelijk proza  (Thom Mertens), 1993, p. 226Illuminated and Decorated Medieval Manuscripts in the University Library, Utrecht : an illustrated catalogue  (Koert van der Horst), 1989, cat. nr. 59Geert Grote en de moderne devotie  (Marlies Caron), 1984, p. 13, afb; voorw. lijst p. 2, cat. nr. 9Het leven in de late Middeleeuwen , 1974, cat. nr. 157Thomas a Kempis en de Moderne Devotie , 1971, cat. nr. 5Verluchte handschriften uit de Nederlanden tot 1550 uit Nederlands bezit , 1955, p. 19, cat. nr. 64Het getijdenboek van Geert Groote, naar het Haags handschrift 133E21  (N. van Wijk), 1940, p. 6, p. 17De tertiarissen van het Utrechtsche Kapittel  (D.C.H. van Heel), 1939, p. 338Boekbanden uit 's-Hertogenbosch  (Prosper Verheyden), 1933, p. 227, afb. 5 en 7Noord-Nederlandsche miniaturen in handschriften der 14e, 15e en 16e eeuwen  (A.W. Bijvanck), 1922, p. 33, cat. nr. 76, afb. 227Verluchte handschriften in het Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht  (Willem de Vreese), 1922, p. 201-221, m.n. p. 214

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!