Handschriften

Deze vitrine toont vier getijden- en gebedenboeken, gemaakt in de vijftiende eeuw, de zogenaamde Gouden Eeuw van de Noord-Nederlandse miniatuurkunst. De populariteit en productie van boeken neemt in deze periode enorm toe. Boeken zijn niet meer alleen voor de adel en de geestelijkheid, ook burgers kopen steeds vaker een manuscript. Met name het getijdenboek - een gebedenboek bestemd voor niet-geestelijken dat is ingedeeld naar de officiële gebedsuren van de dag - groeit uit tot een ware middeleeuwse bestseller. De boekproductie ontwikkelt zich tot een commerciële bedrijfstak. Ambachtslieden richten zich steeds vaker op een bepaald onderdeel van het handschrift. Zo wordt het schilderen van miniaturen een specialisme en worden boeken niet meer alleen in opdracht gemaakt, maar ook op voorraad.

Getijden- en gebedenboek
Utrecht, Meester van Otto van Moerdrecht, ca. 1430-1450
BMH h59
Heilige Barbara

Getijden- en gebedenboek
Zwolle, ca. 1450-1480
ABM h35
Christus Salvator

Getijden- en gebedenboek
Meester van de Haarlemse Bijbel, ca. 1465-1475
BMH h51

Getijden- en gebedenboek
Haarlem, 1481
BMH Warm h92A6

zaaltekst vaste opstelling

2014

Niet in het museum te zien

BMH h51

handschrift

Getijden- en gebedenboek

Geert Groote (auteur, Haarlem)
Meesters van de Haarlemse Bijbel (illustrator)

ca. 1465 - ca. 1475

perkament

iv+169+iv f.

bruikleen(?)

1907-08-24

De randversiering in het handschrift rond tekst en miniaturen kan in verschillende niveaus gestructureerd zijn en kan varieëren van simpel penwerk rond een eenvoudige initiaal tot zeer uitvoerige en delicaat geschilderde randen. We weten niet of de boeken die in deze stijl versierd zijn uit een of uit verschillende ateliers afkomstig zijn. Naast geschilderde randversiering bevatten beide handschriften ook Noordhollands penwerk.
Het boek vertegenwoordigt wat men het standaard type van een Nederlands getijdenboek zou kunnen noemen. Het bevat zoals gebruikelijk een jaarkalender van heiligenfeesten voor het diocees van Utrecht en verschillende getijden, zoals die van Maria, de Eeuwige Wijsheid, de H. Geest, het H. Kruis, gevolgd door de zeven boetpsalmen en de litanie, het dodenofficie en communiegebeden. In de heiligenkalender vinden we wederom Jeroen, Aelbrecht en Bavo in rood. Dat dit boek in of nabij Haarlem gemaakt is wordt niet alleen bevestigd door de stijl van de randversiering en penwerk, maar ook door de oorspronkelijke 15de-eeuwse boekband. Op het voorplat is een paneelstempel gedrukt van het Lam Gods met kruisbanier, op het achterplat zien we een staande Salvator Mundi. Beide stempels wijzen op Noordholland als streek van herkomst.

Decoratie: 5 bladen met geschilderde randversiering, talrijke initialen en penwerk (Noordhollands) Handschrift: littera textualis Boekband: 15de eeuw (Lam Gods paneelstempel)

IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 201L' art en Hollande au temps de David et Philippe de Bourgogne : trésors du musée national Het Catharijneconvent à Utrecht  (Henri Defoer), 1993, p. 48, cat. nr. 5, kleurafb.Middeleeuwse boeken van Het Catharijneconvent  (Helen Wüstefeld), 1993, p. 152, cat. nr. 102.1, afb.Kriezels, aubergines en takkenbossen : randversiering in Noordnederlandse handschriften uit de vijftiende eeuw  (Anne Sophia Korteweg), 1992, p. 109, cat. nr. 86Fasciculus temporum : arte tardo-medieval do Museu Nacional Het Catharijneconvent de Utreque  (Helen Wüstefeld), 1992, p. 49, cat. nr. 4Noordhollandse karakteristieken : diverse aspecten van het zg. Van Adrichem handschrift  (Helen Wüstefeld), 1992, p. 8-12, afb.The Dutch and their books in the manuscript age  (J.P. Gumbert), 1990, p. 33, p. 43-44The golden age of dutch manuscript painting [Utrecht]  (James H. Marrow), 1989, h. 9Een Noordhollandse heiligenkalender : een onderzoek naar vijftiende-eeuwse kalenderteksten in relatie tot de boekverluchting  (Margriet Hülsmann), 1989, p. 103-104, afb. 2-3De boeken van de Grote of Sint Bavokerk : een bijdrage tot de geschiedenis van het middeleeuwse boek in Haarlem  (Helen Wüstefeld), 1989Kunstschatten uit het bisschoppelijk museum van Haarlem in het aartsbisschoppelijk museum Utrecht  (Jan Verspaandonk), 1967, p. 26, cat. nr. 23Noord-Hollandse boekbanden  (Prosper Verheyden), 1952-1954, p. 230Catalogus van de handschriften en boeken van het Bisschoppelijk Museum te Haarlem  (B. Kruitwagen), 1913, p. 31, cat. nr. 51Sets of codicological characteristics and their overlapping areas : various aspects of book production  (Margriet Hülsmann), p. 257-270, afb. 10Ons geestelijk erf : driemaandelijks tijdschrift voor de geschiedenis van de vroomheid in de Nederlanden , 63 (1989), p. 309-369

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!