Rochus (ca. 1297-1327)
Opper-Gelre, 1490-1510
Museum Catharijneconvent, Utrecht, ABM bh285

Rochus, telg uit een rijke Franse familie, wordt op zijn twintigste wees. Hij schenkt zijn familiebezit aan de armen en zieken en vertrekt vanuit Montpellier op bedevaart naar Rome. Onderweg verzorgt en geneest hij pestlijders. Wanneer hij op de terugweg zelf de ziekte krijgt, gaat hij op een afgelegen plek wonen. Hij wordt verzorgd door een engel en een hond. Rochus geneest en keert terug naar Montpellier. In de middeleeuwen verzorgen Rochusbroederschappen de pestlijders en begraven ze de slachtoffers van deze besmettelijke ziekte.

zaaltekst tentoonstelling

Ik geef om jou! : naastenliefde door de eeuwen heen

2014

Nu te zien

Klooster begane grond gang Oost

ABM bh285

beeld

Rochus

onbekend (Opper-Gelre)

1490 - 1509

eikenhout, verf

schenking

1910-06-30

Rochus is staande voorgesteld, rustend op zijn linkerbeen. Met zijn linkerhand tilt hij de zoom van zijn kort, gegord overkleed op om de pestbuil op zijn rechterbeen te tonen, die door het omlaagklappen van het bovenste deel van zijn hoos en omhoogschuiven van zijn hemd zichtbaar is geworden.

Behalve het reeds genoemde overkleed, het hemd en de hozen draagt de heilige een grote mantel die met een koordje is dichtgeregen en korte, dichtgesnoerde laarzen. Zijn hoofd is bedekt door een pelgrimshoed. Op de opgeslagen rand van de hoed zijn twee pelgrimsinsignes uit Rome afgebeeld: twee gekruiste sleutels en een Veronicadoek.

Polychromie:
Over de hele oppervlakte van het beeld sporen van helderrood op een witte grond. Op het rood sporen blauwzwart en daarop heldergroen op zijn halsboord, op de hoed en de pelgrimstekens en op de rand van de hozen. Het blauw zwart is meer zwart op de hoed en de grond. Incarnaat op het "vera icon"? Blauw op de mantel en het bovenkleed. Het heldere blauw op de kleding lijkt op een witte grond aangebracht. Het zwart op de hoed rechtstreeks op het rood.

Techniek:
Het beeld is aan de achterzijde grof afgewerkt. De kern lag in het afgebroken deel van het voetstuk ter hoogte van zijn linkervoet. Noesten in de achterzijde linksboven, in de mantel rechtsvoor, aan de linkerzijde van het beeld en in de mantel ter hoogte van de borst rechts.

Op de rug een ijzeren kram waaronder een onregelmatig rechthoekig gat van ca 4 cm diep, 3 cm hoog en 2,5 cm breed.

Staat:
Invoegingen in de hoed. Scheur door de hoed en het gezicht, overlangs ingevoegd; gestopt met was of vloeibaar hout.
Afgebroken: de rechterhand (restant pen; bijgezaagd); de linkervoet met een gedeelte van het voetstuk (pen aanwezig en vooraan een spijkergat); delen van de vingers van de linkerhand (gat in breukvlak duim). Kleine beschadigingen langs de mantelplooien en de randen van de hoed vooral aan de achterzijde.
Spijkergaatje in het standvlak onder de voet en twee restanten van spijkers rechts daarvan. Scheur in de mantel rechtsonderaan.
Grote houtwormplek in zijn rechterarm en verspreide houtwormgaatjes vooral onderlangs.
In het standvlak een moderne plug.

Kasboek ABM: op 8 juli 1863 werd door van Heukelum aan Huinck (?) te Amersfoort f. 35,- betaald voor hoogstwaarschijnlijk de volgende stukken: een Anna-te-drieën (ABM bh325 of ABM bh340), een Rochus (ABM bh285) en een Stal van Bethlehem (ABM bh258). Deze Huinck (?) is mogelijk dezelfde als "Vader Hinck" of "Hinte" (?) waaraan op 21 juni 1865 een Annunciatie werd betaald.

Inv. Rientjes: 1st h. 16de eeuw; later: Stichts-Gelders, ca. 1530.

Vogelsang 1911: Noord-Nederlands, omstreeks 1500. Op de foto in Vogelsang zijn nog te zien: de later toegevoegde rechterhand met staf, het rechtergedeelte van de sokkel met de linkervoet en een geprofileerde plint. In de tijd van Vogelsang was het stuk bedekt met een latere beschildering in donkere tinten.
Bouvy 1947: Stichts, omstreeks 1530.
Timmers 1947: slechts vermelding.
Utrecht 1962 (Bouvy): Nederrijn, ca. 1530; wijst op de overeenkomst met het Paulusbeeld uit Gendringen (ABM bh493) betreft de riem, die hij als een typisch Kleefs-Gelders kenmerk ziet. Sporen van beschildering.
Schmitz-Eichoff 1977: Noord-Nederland, ca. 1500; baseert zich op Vogelsang.
Theunissen 1996: Nederrijn, 1520-1530. Verwant voor wat betreft kleding, stand handen en voeten en blik, aan een Rochus in het Museum Mayer-Van den Berg te Antwerpen (inv.nr. ?). Mogelijk is het stuk van dezelfde hand. Mogelijk in verband te brengen met de sinds het begin van de 16de eeuw aanwezige Rochuskapel in Amersfoort.
Utrecht 1997: Nederrijn, ca. 1530.

In houding en voorkomen is dit beeld sterk verwant aan een Rochusbeeld in de Lambertuskerk te Horst (mondelinge mededeling Defoer). Van Vlierden: deze overeenkomst is niet groot.

Het beeld zou gerestaureerd zijn in 1975 (geen verdere gegevens). Uit de foto's is op te maken dat toen een scheur door de linkerzijde van het hoofd werd gedicht en in de rechterzijde van de mantel. Tevens lijken sporen van latere (?) beschildering te zijn afgenomen.

Naar de Middeleeuwen : het Aartsbisschoppelijk Museum in Utrecht vanaf het begin tot 1882  (Elmer Peters), 2012, p. 83, afb.Pelgrims : onderweg naar Santiago de Compostela  (Dirk Aerts), 2011, p. 57, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (Marieke van Vlierden), 2004, p. 146, 211, 345Verzamelen van middeleeuwse kunst in Nederland 1830-1903  (Barbara Kruijsen), 2002, p. 167, 176Educatief blad : Museum Catharijneconvent , 1996-, 6,1997, afb. 7Sinte Rochus : functie, uiterlijk en verering van een laat-middeleeuwse heilige in Nederland (ca. 1480-ca. 1550) : een aanzet  (Vincent Theunissen), 1996, p. 199, 205, 207, 363-365Beeldhouwkunst : Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht  (Désiré Bouvy), 1962, cat. nr. 239Symboliek en iconografie der christelijke kunst  (J.J.M. Timmers), 1947, nr. 2179, p. 985De middeleeuwsche beeldhouwkunst in de Noordelijke Nederlanden  (Désiré Bouvy), 1947, p. 150Holzskulptur in den Niederlanden, 1: das Erzbischöfliche Museum zu Utrecht  (W. Vogelsang), 1911, nr. 94, pl. XIII

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!