Koorkapschild en drie aurifriezen met scènes uit het leven van Willibrord
Utrecht, Jacob van Malborch?, ca. 1505-1515
Utrecht, Museum Catharijneconvent, ABM t2077, ABM t2103-2105

Dit schild en de aurifriezen komen uit Utrecht. De baldakijnen en gezichtstypen, met uitzondering van de markante gezichtsvorm van Willibrord, vertonen veel overeenkomsten met die in het borduurwerk op het kazuifel van het Utrechtse bijlhouwersgilde van 1509 (nr. 19) en de nagenoeg identieke Aanbidding van de koningen met de wapens van de Utrechtse families Van Voorn en Van der Meij (nr. 21). In Utrecht wordt Willibrord vooral vereerd in de Salvator- of Oudmunsterkerk, waar ook zijn relieken worden bewaard. In het begin van de zestiende eeuw bestelt het kapittel van de Salvatorkerk een groot aantal kostbare paramenten, onder andere bij de Utrechtse borduurder Jacob van Malborch. Het is waarschijnlijk dat het koorkapschild en de aurifriezen met scènes uit het leven van Willibrord tot deze opdracht behoren en in Van Malborchs atelier werden vervaardigd.

zaaltekst tentoonstelling

Het geheim van de Middeleeuwen : in gouddraad en zijde

2015

Nu te zien

Klooster begane grond gang Oost

ABM t2077

borduursel, koorkapschild

Koorkapschild met wijding van Willibrordus

onbekend (Utrecht)

1505 - 1514

linnen, floszijde, gouddraad

oud bezit

Op het schild wordt de wijding in 695 van de eerste Utrechtse bisschop Willibrord uitgebeeld. De voorstelling speelt zich af in een kerkruimte met tegelvloer onder een gotisch baldakijn. De pinakels die de scène links en rechts afsluiten zijn aan de bovenzijde met elkaar verbonden door een ornamentale band met centraal medaillon en visblaastracering. Links en rechts hoge vensters met ronde boog en traceringen. Aan weerskanten daarvan poorten, die uitzicht geven op landerijen
Gehuld in pontificale kleding, albe, dalmatie en koormantel met grote, vierpasvormige agrafe, zit Willibrord op de bisschopstroon en heft de rechterhand in een zegenend gebaar. In de linkerhand houdt hij een kruisstaf, aan zijn op een kussen rustende voeten een van zijn symbolen: een omgevallen wijnton. De vier hem omringende bisschoppen hebben hem zojuist getooid met de bisschopsmijter, die met halfedelsteentjes is versierd. Daarachter staan edellieden en andere toeschouwers, onder wie achter Willibrord twee gestalten met kardinaalshoeden.

Techniek: het baldakijn, delen van de achtergrond en de omlijstingen zijn van gelegd gouddraad, soms in relief vastgezet met gele en rode zijde. Delen van de kleding zijn in zijde uitgevoerd in de ingrijpsteek. De lazuurtechniek komt met name voor in de kleding en de attributen. De gezichten en handen zijn met zijde in point miniature aangebracht. De zijde van het gezicht van Willibrord is voor een deel versleten. Om het schild heen is een zoom aangebracht bestaande uit een strook gelegde gouddraden vastgezet in een blokjespatroon.

Het koorkapschild maakte oorspronkelijk samen met de aurifriezen ABM t2103, ABM t2104 en ABM t2105, waarop scènes uit het leven van Willibrord, deel uit van de borduursels op een koormantel. Van de zes aurifriezen die de mantel aan de voorkant heeft gedragen, zijn slechts deze drie bewaard gebleven. Omtrent de herkomst van het schild en de aurifriezen zijn geen gegevens voorhanden, maar een Utrechtse herkomst lijkt het meest waarschijnlijk: de baldakijnen en gezichtstypen (met uitzondering van de grote, markante gezichtsvorm van Willibrord) vertonen grote overeenkomst met die in het borduurwerk op een kazuifel uit het Schnüttgenmuseum te Keulen (inv. nr. P 218). Dit kazuifel draagt een datering, 1509, en is blijkens twee schilden met een bijl in opdracht van het Utrechtse bijlhouwersgilde vervaardigd. Bovendien is de "Aanbidding der Drie Koningen", afgebeeld op het gaffelkruis op de rugzijde, nagenoeg identiek aan die op het gaffelkruis ABM t2069, waarop de wapens van de families Van Voorn en Van der Meij voorkomen, beide afkomstig uit de directe omgeving van Utrecht. De stukken zullen in een gerenommeerd Utrechts borduuratelier zijn vervaardigd.

Die spätmittelalterlichen Stickereien im Kirchenschatz der St. Martinikirche in Emmerich am Rhein im europäischen kontext : fallstudie zum Herstellungsprozess, zur Verarbeitung und zum funktionalen Kontext von Bildstickereien aus Köln, den nördlichen Niederlanden und Westfalen  (Stephan Kuhn), 2016, p. 79 ; p. 211, afb. 73Het geheim van de Middeleeuwen in gouddraad en zijde [tekstboekje]  (Paula Hertogh), 2015, cat. nr. 6.22, afb.Gewaden op papier : kerkelijke textilia in Utrechtse archiefstukken  (Bram van den Hoven van Genderen), 2015, p. 21, afb.Middeleeuwse borduurkunst uit de Nederlanden  (Micha Leeflang), 2015, cat. nr. 57, p. 210-212Credo : Christianisierung Europas im Mittelalter, Band II : Katalog  (Christoph Stiegemann), 2013, p. 706-708, tekstQuo vadis : Europas Blick auf seine christliche Wurzeln  (Christoph Stiegemann), 2013, p. 706-708, afb. 641Aards, betrokken en zelfbewust : de verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600  (Llewellyn Christina Julia Josephien Bogaers), 2008, p. 24, afb. 13Christianity in the Netherlands : highlights from Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006Christendom in Nederland : topstukken uit Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006, p. 12, afb. 2Mit Goldfaden und Seide : Kirchliche Stickereien der Spätgotik  (Marie-Luise Schnackenburg), 2000, p. 22-23, cat. nr. 2, afb.Mit Goldfaden und Seide : Kirchliche Stickereien der Spätgotik  (Marie-Luise Schnackenburg), 2000Geschiedenis van de provincie Utrecht : tot 1528  (C. Dekker), 1997, p. 80, afb.De Heren van de Kerk: de kanunniken van Oudmunster te Utrecht in de late middeleeuwen  (Bram van den Hoven van Genderen), 1997, p. 572, afb.L' art en Hollande au temps de David et Philippe de Bourgogne : trésors du musée national Het Catharijneconvent à Utrecht  (Henri Defoer), 1993, p. 86, cat. nr. 29, kleurafb.kleuren van de liturgische gewaden in twee Utrechtse kapittelkerken, de Dom en de Oudmunsterkerk  (Casper Staal), 1993, p. 26, afb.Fasciculus temporum : arte tardo-medieval do Museu Nacional Het Catharijneconvent de Utreque  (Helen Wüstefeld), 1992, cat. nr. 39, afb. 77Rijksmuseum Het Catharijneconvent, Utrecht [ABM t2395a]  (Tuuk Stam), 1991, afb.Borduurwerkers aan het werk voor de Utrechtse kapittel- en parochiekerken 1500-1580  (Saskia de Bodt), 1991, afb. 9Borduurwerkers aan het werk voor de Utrechtse kapittel- en parochiekerken 1500-1580  (Saskia de Bodt), 1991Langs Willibrords wegen , 1989, cat. nr. 38a, afb. 41Schilderen met gouddraad en zijde  (Saskia de Bodt), 1987, cat. nr. 50, afbUtrecht en zijn bisschoppen : het geestelijk en wereldlijk gezag van de bisschoppen van Utrecht tot 1528 en hun verhouding tot de stad Utrecht , 1971, cat. nr. 83Der heilige Willibrord im Zeugnis der bildenden Kunst : Ikonographie des Apostels der Niederlande, mit Beiträge zu seiner Kultgeschichte  (Georges Kiesel), 1969, nr. 174b, p. 408, afb. 115Enige bewijzen van de "dictatuur" van Van Heukelum  (Désiré Bouvy), 1969, p. 390, afb.Kunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 319Naalden wekten wonderen : borduurkunst der late middeleeuwen in de Nederlanden  (H.J.A.M. van Haaren), 1960, cat. nr. 39Prisma der bijbelse kunst , 1952, p. 224, cat. nr. 337aReligieus kunstnaaldwerk : oud en modern , 1950, cat. nr. 17Laat Gotisch Borduurwerk in Nederland  (Béatrice Jansen), 1948, p. 67, 142, nr. 98Kerkelijke kunst : catalogus tentoonstelling Stad Antwerpen , 1948, cat. nr. 752Catalogus van de St. Willibrord-tentoonstelling , 1939, cat. nr. 150a, afb. 6Weefsels en borduurwerk in het Aartsbisschoppelijk Museum  (Lambertus Josephus Boogmans), 1921-1922, p. 187-192, afb. 44

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!