Kazuifel van Katharina van Kleef
Keulen, ca. 1425-1450
Utrecht, Museum Catharijneconvent, ABM t2011

Kazuifel van de familie Broekhuisen
Oost-Nederland, Berta de Vos van Steenwijk?, ca. 1460
Utrecht, Museum Catharijneconvent, ABM t2010a

Het roodfluwelen kazuifel is versierd met kölner Borte in de vorm van een gaffelkruis. Op de achterzijde is onder de scène met de kruisiging het wapen aangebracht van de opdrachtgever, hertogin Katharina van Kleef (1417-1476).
Het andere kazuifel toont de memoriefunctie nog duidelijker. Rond het wapenschild van de familie Broekhuisen is de tekst ‘Joffer Berte van Broeckhusen bidt voer haer en haer moeder om gods willen’ aangebracht.

zaaltekst tentoonstelling

Het geheim van de Middeleeuwen : in gouddraad en zijde

2015

Niet in het museum te zien

ABM t2011

liturgica, kazuifel, garnituur, Kölner Borte

Rood kazuifel met Kölner Borten met kruisiging en wapen Catharina van Kleef

onbekend (Keulen)

1425 - 1449

fluweel, zijde

oud bezit

Het kazuifel is van rood fluweel van gesneden pool in een gotisch model. De voor- en achterkant zijn versierd met geweven stroken Kölner Borte in de vorm van een gaffelkruis. De voering is van ongebleekt linnen.

De middenkolom op de rugzijde telt drie figuratieve scènes, opschriften in gotische minuskels en een wapen. Van boven naar beneden zijn dit: "maria", Christus aan het kruis, links daarvan Maria met mantel en witte hoofddoek en rechts Johannes de Evangelist in onderkleed en mantel. Op het gras aan de voet van het kruis liggen een schedel en twee beenderen. Daarop volgt het alliantiewapen Gelre/Jülich (links) en Kleef/Mark (rechts). Daaronder staat op een grasveld met bloemen de apostel Jacobus de Meerdere in onderkleed en mantel. In de rechterhand houdt hij een zwaard, links een reistas. Onderschrift: "s. jacobus". Onderaan de apostel Petrus in onderkleed en mantel, een grote sleutel in de rechterhand. Evenals Jacobus is hij barrevoets en staat op een begroeid veld. Het bijbehorende onderschrift is afgeknipt.

De armen van het gaffelkruis, die over de schouders heenreiken hebben hetzelfde rapport als de kolom op de voorzijde: 1. "ihesus", 2. een boompje, 3. "maria", 4. een witte rozet, 5. "ihesus", 6. een bloem 7. "maria" en 8. een rode rozet.

Techniek: de 12 cm. brede Kölner Borte bestaat uit kettingdraden van linnen, waarin met gekleurde zijde en gouddraad (huidjesgoud) in de inslag het motief is geweven.
Fijne détails, zoals gelaatstrekken, haren etc. zijn er op geborduurd.

Uit het gekombineerde wapen is op te maken, dat het kazuifel is gemaakt in opdracht van Katharina van Kleef (1417-1476), de tweede dochter van hertog Adolf I van Kleef en Maria van Bourgondië. Zij huwde in 1430 Arnold van Egmond, hertog van Gelre. Na diens dood in 1473 trok Katharina zich terug op het haar toegewezen slot te Lobith. Gorissen (1958 p. 203 en 1967 p. 69) vermoedt, dat het kazuifel deel heeft uitgemaakt van de paramenten van de slotkapel van dit kasteel.

Kerkgewaden in de verdrukking, paramenten in de Republiek als dragers van identiteit 1580-1650  (Richard de Beer), 2023, p. 485, afb.Die spätmittelalterlichen Stickereien im Kirchenschatz der St. Martinikirche in Emmerich am Rhein im europäischen kontext : fallstudie zum Herstellungsprozess, zur Verarbeitung und zum funktionalen Kontext von Bildstickereien aus Köln, den nördlichen Niederlanden und Westfalen  (Stephan Kuhn), 2016, p. 59 ; p. 195, afb. 57Het geheim van de Middeleeuwen in gouddraad en zijde [tekstboekje]  (Paula Hertogh), 2015, cat. nr. 4.1Middeleeuwse borduurkunst uit de Nederlanden  (Micha Leeflang), 2015, cat. nr. 18, p. 154-156, afb.Kleren maken de man  (Casper Staal), 2014, p. 82, afb. 9.2Kartuizers in het land van de Dommel : klooster Sint-Sophia van Constantinopel bij ‘s-Hertogenbosch, 1466-1641  (J.G.M. Sanders), 2012, p. 65, afb.Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417-1476  (Ruud Priem), 2009Catherine of Cleves (1417-1476), duchess of Guelders and countess of Zutphen : a biographical sketch  (Bert Thissen), 2009, p. 121, afb. 14The Hours of Catherine of Cleves : devotion, demons and daily life in the fifteenth century  (Rob Dückers), 2009, p. 121, afb. 14, p. 208-209, afb.Gewaden in de katholieke eredienst [6de dr., 1999]  (Casper Staal), 1999, afb.Het Hof van Gelre : cultuur ten tijde van de hertogen uit het Gulikse en Egmondse huis (1371-1473)  (Gerard Nijsten), 1992, p. 221, afb.Land im Mittelpunkt der Mächte : die Herzogtümer Jülich, Kleve, Berg , 1984, cat. nr. D30Das Stundenbuch der Katharina von Kleve : Analyse und Kommentar  (Friedrich Gorissen), 1973, vgl.Kunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 314Historisch-Heraldische Betrachtungen über ein Stundenbuch der Katharina von Kleve Herzogin von Geldern  (Friedrich Gorissen), 1958, p. 200-218Religieus kunstnaaldwerk : oud en modern , 1950, cat. nr. 11

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!