Boudewijn Catz (1602-1663)
Pieter Fransz de Grebber, 1643
BMH s9212

Dit levendige portret toont de uit Gorkum afkomstige Boudewijn Cats. Hij studeerde theologie in Leuven en werd deken van het Haarlems kapittel. Daarnaast was hij pastoor van schuilkerk Bernardus in de Hoek in Haarlem. Als geleerd man houdt Cats in zijn linkerhand een boekje. Hij werd omschreven als een man ‘daar niets op te zeggen valt, godvruchtig, geleerd, welsprekend, gevoegzaam en voorzichtig’. Linksboven staat zijn familiewapen en het devies Fide et spes (door geloof en hoop). Ook vermeld is dat het werk werd geschilderd in 1643; Cats was toen 40 jaar.

zaaltekst tentoonstelling

In een hoecxsken met een boecxsken

2009

Niet in het museum te zien

BMH s9212

schildering

Portret van Boudewijn Catzius (1602/03-1663)

toegeschreven aan Pieter Fransz. de Grebber (schilder)

1643

olieverf, paneel

bruikleen

1968

Uit cat. Utrecht 2002: Linksboven Catz’ familiewapen en het devies: FIDE ET SPE (Door geloof en hoop); daaronder zijn leeftijd: AETATIS 40 en het jaartal: 1643.

Portret als heupfiguur in vrijwel frontaal aanzicht van Boudewijn Catz, deken van het kapittel van Haarlem en pastoor van de Haarlemse kloppen van 'de Hoek'. Catz, in zwarte tabberd met daarboven een eenvoudige witte kraag, staat naast een tafel, met daarop een rood kleed waarop hij met de rechterhand leunt, met in zijn linkerhand een gebedenboek. Op de vlakke, bruin-grijze achtergrond links boven het familiewapen Catz, een ovaal schild met in goud drie Andreaskruisen (boven) en drie Jacobsschelpen (onder) op een rood veld, met daaronder het devies 'Fide et Spe'. Daaronder de opschriften 'Aetatis 40' en '1643'.

In 1642 (een jaar voor het ontstaan van het portret) werd de voorgestelde benoemd tot deken van het kapittel van Haarlem, waarschijnlijk de directe aanleiding tot de vervaardiging ervan. Boudewijn Cats werd in Gorcum geboren. Dat dit gebeurd moet zijn in 1602 of 1603 kan worden afgeleid uit het opschrift op dit portret (het NNBW geeft aan: 'omstreeks 1601'). Cats haalde zijn Licentiaat Theologie in Leuven, werd daarna pastoor van Spaarnwoude en in 1637 president van het Hollandse College 'Pulcheria' te Leuven. In 1639 volgde hij zijn oom Judocus Cats op als pastoor van de 'St. Bernardus in de Hoek'. In 1642 benoemd tot kanunnik (2 april) en deken (10 september) van het kapittel van Haarlem. Tegen zijn wil werd hij op 24/6 1662 door de paus benoemd tot apostolisch vicaris. Tegen deze taak was hij echter niet opgewassen; in april 1663 werd hij krankzinnig, waarna hij op 18 mei 1663 te Leuven, waar hij werd verpleegd, overleed. De gelaatstrekken van Cats op het door Pieter Holsteyn (zonder inventorsnaam) gegraveerd portret als apostolisch vicaris (FM 991a) lijken ontleend aan dit geschilderd portret.

Onderdeel van een verzameling portretten uit de in 1852 opgeheven statie H. Bernardus in de Hoek, Haarlem (BMH s150 t/m s153, s155 t/m s162, s9129, s9130, s9204, s9205, s9212, s9217). Voor een ander portret van Catz zie ABM s475.
De toeschrijving aan Pieter de Grebber berust op stylistische gronden. De opvatting van het portret en met name de weergave van de linkerhand vertoont verwantschap met elementen uit het dat De Grebber in 1638 schilderde van Maarten van Velde, pastoor van Zoeterwoude. (St. Jacobshofje, Leiden).

Fashion for God : Religieus textiel uit Noord-Nederlandse schuilkerken 1580-1800  (Pim Arts), 2023, P. 128-131, afb.Fashion for God : Religious textiles from hidden churches in the Dutch Republic 1580-1800  (Pim Arts), 2023, p. 130, afb.De ‘Haerlemsche Augustyn’ pastoor Bloemert (1585-1659) en zijn Broodkantoor  (W.G.M. Cerutti), 2009, p. 92-93, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 203, afb., 331Begijnen, pastoors en predikanten : religie en kunst in de Gouden Eeuw  (Paul Dirkse), 2001, afb. 92Frans Hals  (Seymour Slive), 1990, p. 34, p. 43 nt. 107Pieter Fransz de Grebber, Schilder tot Haerlem  (R. Hazeleger), 1979Pieter de Grebber : Haarlems schilder tussen begijnen, kloppen en pastoors  (Paul Dirkse), 1978, m.n. p. 112-114Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek  (P.C. Molhuysen), 1911, p. 405-407

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!