Horae et preces
Meester van Gijsbrecht van Brederode, ca. 1460
ABM h12b

In de vijftiende eeuw is de Meester van Gijsbrecht van Brederode een van de belangrijkste en meest geliefde boekverluchters in Utrecht. Zijn echte naam is onbekend. Hij ontleent zijn noodnaam aan de miniaturen die hij vervaardigde voor het getijdenboek van bisschop Gijsbrecht van Brederode. Zijn miniaturen en decoraties worden gekenmerkt door minuscule details en een zeer verfijnde uitvoering.

text in permanent exhibition

2012

Not on display in the museum

ABM h12b

handschrift

Horae et preces, met kalender

Meester van Gijsbrecht van Brederode (illustrator)
Meester van Gijsbrecht van Brederode (uitgever, Utrecht)

ca. 1460

perkament

188 ff., 18 r.

oud bezit

Het door zijn klein formaat opvallende getijdenboekje is versierd met elf kleine gehistorieerde initialen en randversieringen van de Meester van Gijsbrecht van Brederode.
De bestemming van ons Latijnse boekje is niet bekend. In de Utrechtse kalender zijn geen heiligen van bijzondere voorkeur opgenomen. Penwerkversiering in Utrechtse stijl bevestigt wel de Utrechtse herkomst. Hiervoor pleit ook dat het reeds in de 16de eeuw eigendom was van de Utrechtse familie van Zijl.
De initialen zijn aangebracht aan het begin van de verschillende onderdelen van de Mariagetijden, zoals de annunciatie bij de opening (f. 13r) en, vanaf de lauden tot de completen, de zeven passietaferelen zoals de gevangenneming (f. 20v), geseling (f. 28v), bespotting (f. 32r), kruisdraging (f. 34v), kruisiging f. 38r), kruisafneming (f. 41r) en graflegging (f. 46v). Verder zien we decoratie aan het begin van de korte Kruisgetijden (f. 53r verrijzenis), de zeven boetpsalmen (laatste oordeel, f. 65r) en het dodenofficie (zielen in Gods schoot, f. 89r). De tekstkolom wordt omgeven door een rijke randversiering, waarin figuratieve voorstellingen zijn opgenomen, die een aanvulling vormen op de gehistorieerde initiaal. De basis van de randversiering bestaat soms uit een verticale staaf, waaruit krullende acanthusbladeren komen. De acanthusbladeren in het Utrechtse boekje zijn ieler dan die in de beide Luikse getijdenboeken van de Meester van Brederode. Waarschijnlijk is ons handschrift een vroeg werk van deze schilder, ontstaan kort vóór 1460. Niet alleen de vorm van de randversiering, ook het coloriet en de composities van de gehistorieerde initialen zijn typerend.

Decoratie: 11 gehistorieerde initialen (goud) met randversiering, 4 bladen met randversiering over 4 marges met afbeeldingen, talrijke initialen met penwerk (Utrechts) Handschrift: littera hybrida Herkomst: 1518-1655, Utrecht, familie Van Zijl Boekband: 19de eeuw

Gezien met eigen ogen! : topstukken uit de Middeleeuwen in Museum Catharijneconvent  (Wendelien van Welie), 2014, p. 121-124, afb.Books of hours reconsidered  (Sandra Hindman), 2013, p. 245, tekst en p. 257, n. 48Goddelijke inspiratie : Russische ikonen ontmoeten westerse kunst (10 april - 4 augustus 2013)  (Désirée M.D. Krikhaar), 2013, Zaal 6, cat. nr. 18Divine inspiration : Russian icons meet western art (10 April - 4 August 2013)  (Désirée M.D. Krikhaar), 2013, Zaal 6, cat. nr. 18IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 16Tronies, baardmannen en hondenkoppen : Noord-Hollandse boekdecoratie uit derde-orde-conventen aangesloten bij het Kapittel van Utrecht (ca. 1430-1480) : een kunsthistorisch-codicologisch onderzoek naar aanleiding van een Legenda aurea van 1450 uit Amsterdam  (Margriet Hülsmann), 2009, p. 164-165, afb. 62Engelen in de kunst  (Inge Schriemer), 2006, p. 73, afb."Ende ziet alomme int paradijs": Seth's vision of paradise as part of an unusual decoration program in a fifteenth-century book of hours from Utrecht  (Klara H. Broekhuijsen), 2006, p. 114, nt. 39Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, VIII/2 : Belgien, Luxemburg und Niederlande : Verzeichnis nach Bibliotheken  (Marie Therese Wieser), 2000, p. 312Duivels en demonen : de duivel in de Nederlandse beeldcultuur  (Petra van Boheemen), 1994, p. 125, cat. nr. 63Middeleeuwse boeken van Het Catharijneconvent  (Helen Wüstefeld), 1993, p. 143, cat. nr. 96, afb.The golden age of dutch manuscript painting [New York]  (James H. Marrow), 1990, p. 213-214, cat. nr. 67, afb.The golden age of dutch manuscript painting [Utrecht]  (James H. Marrow), 1989, p. 213-214, cat. nr. 67, afb.De verluchting van een Utrechts getijdenboek uit het midden van de 15de eeuw  (Henri Defoer), 1982, p. 30-40Les principaux manuscrits à peintures de la Bibliothèque Royale des Pays-Bas et du Musée Meermanno Westreenianum à la Haye  (A.W. Bijvanck), 1924, p. 115Verluchte handschriften in het Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht  (Willem de Vreese), 1922, p. 201-221, m.n. p. 209-211Descriptive and analytical catalogue of Dutch illustrated manuscripts  (James H. Marrow), map 8

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!