Heilige gekleed als pelgrim
Zuid-Duitsland, ca. 1480-1500
Museum Catharijneconvent, Utrecht

Als apostel wordt Jacobus de Meerdere volgens de traditie blootshoofds afgebeeld, in een ruimvallende tuniek en een mantel. Halverwege de
twaalfde eeuw ondergaat Jacobus een gedaanteverandering. De apostelgarderobe wordt gecombineerd met de typische pelgrimsattributen: een tas, een breedgerande hoed en een staf. Het is zo’n pelgrimsstaf die Jacobus aan tovenaar Hermogenes geeft na diens bekering om zich te beschermen tegen zijn duivels. Gaandeweg verschuift het accent van apostel naar pelgrim. Pelgrims zullen zich ongetwijfeld in toenemende mate hebben herkend in voorstellingen van hun beschermheilige.

text in exhibition

De heksen van Bruegel

2015

Not on display in the museum

ABM bh621

beeld

Pelgrimerende heilige

onbekend (Zuid-Duitsland)

1480 - 1499

lindehout, verf

aankoop

1972-08-29

De pelgrim is lopend voorgesteld. Zijn linkervoet is recht naar voren geplaatst, terwijl zijn rechter nog achterwaarts staat, enigszins haaks op de linkervoet. In zijn rechterhand houdt hij de pelgrimsstaf. Zijn linkerhand houdt hij voor zijn lichaam. Zijn hoofdhaar is lang gelokt, met aan weerszijden vrij hangende krullen. Zijn baard is lang en golvend. Hij staat op een grondje, dat met groeven is aangeduid.

Op zijn hoofd draagt hij een pelgrimshoed en achter op zijn rug een tas met klep, waarvan de riem van voren over de borst loopt. Over zijn met een riem gegord kleed, dat met twee knopen is gesloten, draagt hij een geplooide mantel, die het linkerdeel van zijn lichaam bedekt en rechts achteraan opkrult. Zijn voeten zijn in laarzen gestoken.

Resten polychromie:
Resten van witte grond. Mantel: rood; vergulding langs de zoom. Voering: groen. Kleed: rode bolus en vergulding op een witte grond; rood op de knopen. Hoed, riem en laarzen: zwart. Tas en schoeisel: bruin. Handen en gezicht: incarnaat; rood op de mond en in de rechter ooghoek. Op de achterzijde sporen rood over een tweede rode laag, alsmede gedeelten van een linnenpreparatie.

Techniek:
Het beeld is rondom bewerkt. De handen zijn apart aangezet. Er zit een noest aan de achterzijde linksonderaan.
Meerdere onduidelijke gaten op het hoofd; mogelijk werkbanksporen.

Staat:
De grond is op een kleine wig onder de linkervoet na vernieuwd; wig vormt een geheel met het beeld. De rechtervoet lijkt op de grond gelijmd (geen sporen van nagels of pennen). Er is een stuk ingelijmd in de rechtervoet. De pelgrimsstaf is later toegevoegd. Tevens is een deel van de riem van de tas aan de achterzijde links aangezet.
Beschadigd: de vingers van de rechterhand (wijsvinger, pink en ringvinger) en de wijsvinger van de linkerhand zijn beschadigd. Kleine stukjes van de kleding zijn afgebroken.
Het beeld is vooral aan de achterzijde lichtgescheurd en wormstekig. Houtwormgaatjes op het hoofd.
Modern schroefgat met moderne plug in standvlak.

Aanwinstenboek: Zuid-Duitsland, eind 15de eeuw.

Jaarverslag 1972: mogelijk St.-Sebaldus, Zwabisch werk uit het einde van de 15de eeuw met sporen van oude polychromie.
Utrecht 1994: Zuid-Duitsland, ca. 1480-1500.
Utrecht 1995: id.
Utrecht 1997: id.

Een qua iconografie vergelijkbaar beeld bevond zich in de coll. Mares (Maastricht), albast, ca. 1480, Zuid-Nederland (?), zie foto hangmap.

Inv.vel: vermelding van een bruingroene verflaag, die hoed, riem, tas, handen en schoeisel bedekte. Deze laag zal weggehaald zijn tijdens de restauratie van Mares (Maastricht, rekening hangmap d.d. 5 december 1978), waarbij het beeld werd schoongemaakt, storende scheurtjes werden gedicht, een reisstaf werd bijgemaakt en de rode polychromie op de mantel werd vrijgelegd.

Inv.vel: Het hout van het beeld zou afkomstig zijn van de kleinbladige linde (volgens de heer van Lunteren, timmerman-suppoost van het Centraal Museum).

De heksen van Bruegel : teksten tentoonstelling  (Dunja Hak), 2015, cat. nr. 50De heksen van Bruegel : tekstboekje  (Evelien vanden Berghe), 2015, H6In memoriam : J.G. (Koos) van Oord Jzn. (19 oktober 1949-28 oktober 2012)  (Tanja Kootte), 2013, p. 42, afb.In het voetspoor van de pelgrims  (Huub van der Valk), 2011, p. 54, afb.Pelgrims : onderweg naar Santiago de Compostela  (Dirk Aerts), 2011, p. 6, 52 afb.Onderweg naar... : de voorbereidingen van de Santiagotentoonstelling  (Marije de Nood), 2011Jaarverslag Museum Catharijneconvent 2010  (Nelleke de Jong-van den Berg), 2011, p.17, afb.Nederland  (Gerard M.L. Harmans), 2009Utrecht  (Bartho Hendriksen), 2007, p. 68Christendom in Nederland : topstukken uit Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006, p. 25, afb. 17Christianity in the Netherlands : highlights from Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006De kruistochten  (Babette Hellemans), 2005, 64, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (Marieke van Vlierden), 2004, p. 451Pelgrimstochten [2de dr.]  (U.H. Kollaard), 2002, afb. 8Museum Catharijneconvent : agenda / diary 1999  (Niels H. Koers), 1998, afb. week 18Jeruzalemroute : de betekenis van Jeruzalem voor het christendom aan de hand van een aantal kunstwerken  (Saskia van Haaren), 1995, afb. 9Route langs dertig middeleeuwse beelden [N-E] = A tour featuring thirty medieval sculptures  (Marieke van Vlierden), 1994, afb., nr. 29Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht , 1972, p. 58, afb. 19

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!