Maria met kind in stralenkrans
Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop, ca. 1520
ABM bh318

Maria staat met het kind op haar arm op een maansikkel en wordt omgeven door een stralenkrans. Op deze manier wordt zij vereenzelvigd met een visioen uit de Openbaring. Hierin wordt gesproken van ‘een vrouw staande op de maan en bekleed met de zon’. Gelovigen zien Maria als degene die door God is gestuurd om de duivel te vernietigen. Vandaar dat deze voorstelling in de middeleeuwen populaire is. De figuren en de stralenkrans zijn afzonderlijk vervaardigd. Boven in het hoofd van Maria zit een klein gaatje om het beeld in een werkbank te bevestigen.

text in permanent exhibition

2009

Not on display in the museum

ABM bh318

beeld, reliëf

Maria met kind in stralenkrans

Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop (Utrecht)

1500 - 1529

eikenhout, verf

schenking

1882-09-19

Maria staat driekwart naar rechts gewend op de maansikkel, rustend op haar linkerbeen. Ze is omgeven door een stralenkrans. De stralen zijn verbonden door een getorste band. Maria draagt het kind op haar linkerarm en biedt het met haar rechterhand de borst aan. Een slip van haar wijde mantel (?) heeft ze zorgzaam om het drinkende, naakte kind heengeslagen.

Maria draagt een sluier die deels over haar hoofd is teruggeslagen. Haar lange bovenkleed met wijde rok en nauwaansluitend lijfje heeft een vierkante halsuitsnijding waarin een geplooid hemd zichtbaar is. Haar mantel heeft ze met de rok van het kleed onder beide armen opgenomen, zodat afwisselende reeksen pijp- en v-vormige plooien ontstaan. Een diagonale pijpplooi leidt naar haar rechtervoet. De rand van het onderkleed bedekt het grondje.

Polychromie:
Restje rood op de getorste rand van de stralenkrans. Het is niet zeker of dit een rest polychromie is, want er zijn verder geen sporen, zelfs niet van witte grond.

Techniek:
Beeld en stralenkrans zijn afzonderlijk vervaardigd. Beide zijn aan de achterzijde vlak. Het beeld is met een aantal spijkers door de achterzijde van de stralenkrans aan de stralenkrans bevestigd. Het beeld is aan boven- en onderzijde goed uitgewerkt. De kern van het beeld lag mogelijk links van het werkblok. Werkbanksporen: boven in het hoofd van Maria een klein gaatje.

Staat:
Afgebroken: een klein gedeelte van de getordeerde omlijsting.
Vele spijkergaten in de achterzijde. Bovenaan een modern schroefoog.
Het stuk is bedekt met een donkerbruine was- of beitslaag.

Het kleine beeldje is een devotiestuk.

Zie voor de Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop: ABM bs604.

Inv. Rientjes: 2de h. 15de eeuw; later: Stichts, begin 16de eeuw.

Vogelsang 1911: Noord-Nederland, ca. 1500. Op de foto in Vogelsang 1911 is het stuk afgebeeld binnen een geprofileerde, houten lijst. Deze nu verdwenen lijst was wel oud, maar vermoedelijk niet oorspronkelijk. De achterwand was nieuw. [De omlijsting was in 1963 nog aanwezig.]
Delft 1952: Stichts, begin 16de eeuw.
Leeuwenberg 1957: groep Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop. O.a. verwant aan de blaasbalgen met Maria met kind in Hamburg en met de Vlucht naar Egypte in Amsterdam, met Maria's van twee schoorsteenfriezen in het Centraal Museum (inv.nrs. 644 en 1389).
Amsterdam 1958 (Leeuwenberg): Utrecht, begin 16de eeuw.
Koch 1958: vergelijkt ivoren dyptiek (Princton Museum of Art, inv.nr. 56-136) en enkele verwante ivoren, gemaakt tussen 1450 en het begin van de 16de eeuw met ABM bh418 en met het snijwerk aan de koorbanken van de Martini-kerk te Bolsward. Hij plaatst deze groep in Holland. Bouvy schrijft hem in een brief d.d. 9 mei 1958 (hangmap) dat hij het hiermee absoluut niet eens is. De ivoren zijn gemaakt rond 1430, in Vlaanderen of Frankrijk.
Recklinghausen 1958: Utrecht, begin 16de eeuw.
Utrecht 1962 (Bouvy): Utrecht, ca. 1520.
's-Gravenhage 1963: id.
Leeuwenberg 1967: Utrecht. Het is niet duidelijk of Leeuwenberg het stuk daadwerkelijk aan de Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop toeschrijft.
Gillerman 1989: Het stuk is verwant aan een Maria met kind in het Williams College Museum of Art, Williamstown (Massachusetts, inv.nr. 64.5), Utrecht, ca. 1520. Dit kan niet worden toegeschreven aan de Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop, maar aan een latere volgeling van Adriaen van Wesel.
Utrecht 1994-4: Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop, ca. 1520.

Van Vlierden: Het stuk vertoont inderdaad veel overeenkomst met het stuk in Williamstown, vooral in het kopje van Maria met de over het hoofd geslagen sluier. De drapering van dit stuk lijkt echter iets harder en hoekiger. Ik zie hierin echter niet zozeer een werk van een navolger van Adriaen van Wesel als wel een werk uit het atelier van de Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop. NB Dit stuk is onderdeel van een Aanbidding der Koningen: zie de kroon die rechts van Maria op de grond ligt. Het kind en zijn moeder zijn naar rechts gewend. Het kind steekt zijn armpjes uit, waarschijnlijk naar de giften van de nu verdwenen, knielende koning.

Defoer (mondelinge mededeling): Meester van de Utrechtse stenen vrouwenkop.

Mittelalterliche Bildwerke aus Utrecht 1430-1530  (Dagmar Preising), 2013Middeleeuwse beelden uit Utrecht 1430-1530  (Micha Leeflang), 2012, p. 285, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (Marieke van Vlierden), 2004, p. 14, 142, 169, 189, 191, 234, 235, 236, 398Route langs dertig middeleeuwse beelden [N-E] = A tour featuring thirty medieval sculptures  (Marieke van Vlierden), 1994, afb., nr. 5Die heilige Dorothea und der Meister des Utrechter steinernen Frauenkopfs  (Jaap Leeuwenberg), 1967, p. 175-194, afb. 7Kunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 132Beeldhouwkunst : Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht  (Désiré Bouvy), 1962, cat. nr. 267An ivory diptych from the waning Middle Ages  (Robert A. Koch), 1958, p. 55-64, afb. 5100 Hauptwerke aus dem Erzbischöfliches Museum zu Utrecht , 1958, cat. nr. 48Middeleeuwse kunst der Noordelijke Nederlanden  (David Cornelis Roëll), 1958, nr. 313Een nieuw facet aan de Utrechtse beeldhouwkunst, II  (Jaap Leeuwenberg), 1957, p. 56-58, afb. 2Prisma der bijbelse kunst , 1952, cat. nr. 265aHolzskulptur in den Niederlanden, 1: das Erzbischöfliche Museum zu Utrecht  (W. Vogelsang), 1911, nr. 77, pl. VI

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!