Rood kazuifel met Aanbidding van de koningen
Amsterdam, ca. 1505-1515
ABM t2298

Bovenaan is de Aanbidding van de koningen voorgesteld. Onder een houten afdakje zit Maria met het Christuskind op haar schoot. Achter haar staat Jozef. De drie koningen brengen hun geschenken. Eronder zien we de Opdracht van Maria in de tempel.
De ontwerpen van deze borduurwerken zijn mogelijk gemaakt door een kunstenaar uit de omgeving van de Meester van Alkmaar en Jacob Cornelisz van Oostsanen. De composities vertonen veel overeenkomsten met de schilderijen van deze kunstenaars.

Meer hierover ziet u op de tentoonstelling Het geheim van de middeleeuwen in gouddraad en zijde (10 apr 2015 t/m 16 aug 2015), een verdieping hoger in het museum.

text in permanent exhibition

2015

Not on display in the museum

ABM t2298

liturgica, kazuifel

Rood kazuifel met geboorte van Christus, visitatie, drie koningen, opdracht in tempel

onbekend (Amsterdam)

1505 - 1514

fluweel, floszijde, gouddraad

bruikleen

1955

Het kazuifel in vioolvorm is van nieuw rood fluweel, omzoomd met een galon. De voor- en achterkant dragen borduurwerk in gaffelkruisvorm.

Op de achterkant wordt in het bovenste gedeelte van het gaffelkruis de Aanbidding der drie koningen afgebeeld. De gebeurtenis speelt zich af onder drie gothische baldakijnen met twee torentjes en diepe gewelven. Centraal onder een houten afdak tegen een gemetseld bouwwerk is Maria gezeten, het Christuskind op de schoot houdend. Achter haar staat Jozef. Links van Maria knielt koning Melchior met gevouwen handen. Zijn geschenk, een gouden bokaal met deksel staat naast hem op de grond, evenals zijn kroon. Aan de rechterkant knielt Balhasar met in de linkerhand een wierookvat, waarvan hij de deksel met de rechterhand openhoudt. Rechts achter hem de morenkoning Casper, die zijn geschenk aangereikt krijgt door een dienaar. Op de achtergrond wordt in de drie kruisarmen de aantocht der koningen te paard en hun gevolg afgebeeld. het geheel speelt zich af in een begroeid, heuvelachtig landschap.
Daaronder de opdracht van Maria in de tempel.

Wat betreft de symboliek der gaven van de drie koningen vermeldt een 15de eeuws getijdenboek: "sie deden haer scatten op ende offerden costeliken gaven: gout als een groot coninc, wijroeck als den warachtighen God, mirre als die sijnre begravinghe toebehoerde"(Timmer 1947, p. 902-903 nr. 2968).
Een identieke compositie met de Aanbidding der drie koningen wordt aangetroffen op twee kazuifels resp. uit de Oud-Katholieke St. Michael en Johannes de Doper te Oudewater en het Begijnhof te Amsterdam, een ruitvormig borduurwerk op de achterkant van een kazuifel uit de Frankfurtse Domschatz (inv. nr. 132 I, ogenschijnlijk een uitsnede van de grotere compositie, maar in feite een op zich zelf staand borduurwerk) en een los gaffelkruis in het Musee Historique des Tissus te Lyon (inv. nr. 25436, ex coll. M. Spitzer) met driemaal het wapen van Amsterdam, terwijl in de kolom tweemaal een nog niet geduid huismerk is verwerkt. Al deze borduurwerken worden in verband gebracht met het werk van de Meester van Alkmaar, en krijgen in aansluiting met een door hem rond 1510 geschilderd altaarstuk in het Rijksmuseum te Amsterdam dezelfde datering. De baldakijnvormen bij de borduurwerken uit Lyon en Oudewater zijn identiek.

Fashion for God : Religious textiles from hidden churches in the Dutch Republic 1580-1800  (Pim Arts), 2023, p. 105, afb. 3Fashion for God : Religieus textiel uit Noord-Nederlandse schuilkerken 1580-1800  (Pim Arts), 2023Die spätmittelalterlichen Stickereien im Kirchenschatz der St. Martinikirche in Emmerich am Rhein im europäischen kontext : fallstudie zum Herstellungsprozess, zur Verarbeitung und zum funktionalen Kontext von Bildstickereien aus Köln, den nördlichen Niederlanden und Westfalen  (Stephan Kuhn), 2016, p. 237, afb. 111Kasteel ter Horst : een lagchend landhuis in Loenen  (C.C. de Kool-Verhoog), 2002, p. 41Der Frankfurter Domschatz Band I : die Paramente : Liturgische Gewänder und Stickereien 14. bis 20. Jahrhundert  (Karen Stolleis), 1992, cat. nr. 42, afb. 18-20Ein spätgotischer Kaselbesatz aus dem Umkreis des Meisters von Alkmaar  (Karen Stolleis), 1988, vgl.Schilderen met gouddraad en zijde  (Saskia de Bodt), 1987, cat. nr. 34, afb.De katholieke kerken in Nederland : dat is de tegenwoordige staat dier kerken met hunne meubeling en versiering beschreven en afgebeeld  (Jan Kalf), 1906, p. 167

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!