Christus op de koude steen
Anoniem, Christus ca. 1500
ABM bh620

In een houten sculptuurtje wordt Christus met zijn ziel onder zijn arm voorgesteld. Er is geen weg meer terug, maar het moment waarop alles in gereedheid wordt gebracht op Golgotha, moet zenuwslopend zijn geweest. Het enige dat Christus kan doen, is wachten. In dit beeldje is Hij inmiddels ontkleed en de dobbelstenen – waarmee de soldaten zullen bepalen aan wie van hen de mantel toekomt – wijzen vooruit naar het lot van het kledingstuk.

for publication

2011

On display now

Klooster begane grond gang Zuid

ABM bh620

beeld

Christus op de koude steen

onbekend (Zuid-Nederland)
onbekend (Mechelen) plaats vervaardiging onzeker

1495 - 1504

notenhout, verf, goud

schenking

1972-03-03

Christus zit met gekruiste en gebonden armen op een balk, die op een rotsachtige verhevenheid is gelegen. Zijn handen rusten op zijn bovenbenen. Zijn voeten rusten op zijn mantel die aan zijn linkerzijde van de balk is afgegleden en de ondergrond in plooien bedekt. Hierop liggen de dobbelstenen, waarmee de soldaten zullen dobbelen om het bezit van deze door Maria aan één stuk geweven mantel. Links ligt het spijkerblok, dat tijdens de kruisdraging als extra pijniging tegen Christus' benen aansloeg. Onder de balk liggen twee beenderen en een schedel. Het geheel staat op een geprofileerde, vijfkantige sokkel.

Christus is bedekt met de lendendoek en draagt de doornenkroon op het hoofd.

Polychromie:
Resten van meerdere lagen polychromie. Incarnaat grotendeels origineel. Incarnaat lichtroze, details ogen zwart en bruin, mond rood en twee lagen, haar zwart. Doornenkroon blauwgroen. Mantel achtereenvolgens roze, purper, rood, zwart en wit. Op het spijkerbord resten vergulding. Balk bruin. Op de rots resten groen, zwart en blauw. De sokkel is bruinig (geretoucheerde witte grondering) en toont resten van zwarte overschildering. Schedel en botten wit. Dobbelstenen zwart met wit.

Techniek:
Het beeldje is met het voetstuk uit één stuk hout gesneden. De achterzijde is vlak. De houten doorns zijn ingestoken. In het midden aan de achterzijde een uitgebroken gat (voorm. oorspr. bevestiging?).

Staat:
De linkerzijde, met een deel van de houten balk waarop Christus zit, een deel schedel en verder de grond schuin naar beneden toe inclusief spijkerbord, is losgescheurd en weer aangezet. Er loopt een naad over Christus' linkerbeen, zijn heup, zijn linkeronderarm en bovenarm.
Christus' linkerhand en een deel van de doornenkroon (rechts boven het oog) zijn latere toevoegingen van gips (zie restauratieverslag).
Ontbreken: enkele doorns uit de doornenkroon; onbekend object voor de voeten van Christus (?); er is een gaatje voor de voeten van Christus in de grond achtergebleven.
In het midden van de achterzijde een restant van een spijker.
Houtwormaantasting aan de onderzijde.

Aanwinstenboek: Zuid-Nederland (Mechelen/Leuven), ca. 1500.

Jaarverslag 1972: id.
Amsterdam 1994: Zuidelijke Nederlanden, ca. 1495-1504.
Utrecht 1994-4: Zuid-Nederland (Mechelen of Leuven) ca. 1500-1520.
Hengst 1998: id.

Van Vlierden: het wat grote hoofd met de halvemaanvormige ogen en de geprofileerde sokkel doen denken aan de Mechelse sculptuur.

Oorspronkelijk was het beeld geheel met een dikke moderne beschildering bedekt. Bruinzwart voor haren, doornenkroon, rotspartij, groenzwart voor de balk en het onderste deel van de sokkel, wit voor de lendendoek, spijkerblok, dobbelstenen en het bovenste deel van de sokkel en de achterzijde van het groepje, rood voor de rok zonder naad, vuilwit voor de schedel en beenderen en vleeskleur met bloedvlkken voor het lichaam.
Het stuk was vervuild en aan de achterzijde beneden zeer vermolmd. Tijdens de restauratie in 1976 is de overschildering weggenomen waarbij op het incarnaat de oorspronkelijke polychromie te voorschijn kwam. De rode mantel is van latere tijd (zie inv.vel. en restauratieverslag in hangmap).

Volgens een nicht van pastoor Oostveen is het beeld in Apeldoorn door de zusters Franciscanessen uit Denekamp aan de heer Oostveen geschonken (zie informatie in hangmap).

J.S. Bach, St. Matthew Passion, BWV 244, The Netherlandish Bach Society, Museum Catharijneconvent  (Anique Chantal de Kruijf), 2011, p. 35, afb.2000 jaar Nederlanders en hun mystieke beleving  (Charles Caspers), 2009, p. 719, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (Marieke van Vlierden), 2004, p. 44 kleurafb., 286, 403Museum Catharijneconvent : agenda / diary 1999  (Niels H. Koers), 1998, afb. week 13De plastiek van 'Christus op de koude steen' : literatuuronderzoek naar de achtergronden en een inventarisatie van de in Nederland aanwezige beelden  (Joke den Hengst), 1998, p. 77-78Gebed in schoonheid : schatten van privé-devotie in Europa 1300-1500  (Eugène Honée), 1994, p. 126, afb. 59Route langs dertig middeleeuwse beelden [N-E] = A tour featuring thirty medieval sculptures  (Marieke van Vlierden), 1994, afb., nr. 4Geert Grote en de moderne devotie  (Marlies Caron), 1984, voorwerpenlijst p.b, cat. nr. 139Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht 1969-1972 , 1973, p. 60De rust van Christus op Calvarie : een bijdrage tot de iconographie der passie  (Antonius Egbertus Rientjes), 1926, p. 105

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!