Not on display in the museum

ABM t2006

liturgica, kazuifel

Rood kazuifel met nederdaling H. Geest en Petrus, Paulus, Willibrord, Bonifatius en Augustinus

Maagden van den Hoeck (Haarlem)

1612 - 1625

fluweel, floszijde, gouddraad, metaal

schenking

1877-07-01

Het rood fluwelen kazuifel heeft een vioolvorm. De voering is van roze gepapt linnen.

De achterzijde toont borduurwerk in de vorm van een latijns kruis. Op het kruis zijn onder baldakijnen met voluten en ranken, die een ezelsrugboog vormen, heiligen geappliceerd. Op het bovenste deel van het Latijnse kruis staat een afbeelding van de Nederdaling van de H. Geest. Centraal hierin is Maria temidden der apostelen, die in een halve cirkel aan weerskanten van haar zijn neergezet. Allen kijken ontsteld omhoog naar de vurige stralen, die de H. Geest in de gedaante van een duif, zwevend in een wolkenband, op hen doet neerdalen. Het geheel speelt zich af op een tegelvloer. Links en rechts van de groep zijn gouden poorten geborduurd.
Onder de Pinksterscène staat frontaal tussen twee zuilen en op een tegelvloertje de figuur van Petrus in mantel en onderkleed. Hij houdt zijn attribuut, de sleutel, in de rechterhandhand en maakt met de linker een spreekgebaar.
Daaronder een bij de knieën afgeknipte weergave van Paulus. Hij heeft een zwaard in de linkerhand en houdt met de rechter een opengeslagen boek vast. De baldakijnen boven beide heiligen zijn gelijkvormig aan dat van de Pinksterscène; de achtergrond is bezaaid met sterren.

De kolom op de voorkant van het kazuifel laat in eenzelfde architecturale ambiance drie heiligen zien. Bovenaan in een graslandschap Willibrord (ca. 657-739) in bisschoppelijk ornaat: albe, dalmatiek, koormantel, handschoenen en mijter. In de rechterhand draagt hij een model van een kerk. De onderkant van de kruisstaf in zijn linkerhand rust in een wijnvat.
In het midden staat op een tegelvloertje de figuur van Bonifatius (ca. 675-754), eveneens als bisschop gekleed. In de linkerhand houdt hij de kruisstaf en de geselroede, in de rechter het met een zwaard doorboorde evangelieboek.
Op het onderste veld in een graslandschap wordt de kerkvader Augustinus (354-430) afgebeeld. Ook deze heilige draagt een bisschoppelijk ornaat. In de linkerhand draagt hij een bisschopsstaf met vaan, in de rechter houdt hij een vlammend hart. De fluwelen achtergrond is, net als aan de achterzijde van het kazuifel, bezaaid met sterren.

Techniek: baldakijnen en zuilen zijn van gelegd en deels opgehoogd gouddraad, gehecht met zijde. De heiligenfiguren en de apostelgroep zijn van een zijden stof, licht bijgeschilderd en bijgewerkt met kleurige zijde, de gezichten in point miniature. De omlijsting van de figuren is van tweedraads gelegd gouddraad, gehecht met zijde. Op enkele plaatsen zijn kraaltjes en pailletten toegevoegd.

De heiligenfiguren zijn vermoedelijk van eerder datum dan de Pinkstergroep en na applicatie op het fluweel voorzien van ranken, ornamenten en sterren. De omlijstingen en de Pinksterscène zijn nagenoeg identiek aan die op het kazuifelkruis BMH t505. De figuren van Petrus en Paulus zijn sterk verwant aan die op het kazuifelkruis OKM t157a. Het kazuifel en het kazuifelkruis zijn mogelijk in hetzelfde (Noord-Hollandse?) atelier vervaardigd. Ook het borduurwerk op kazuifel BMH t571b en dat op kazuifelkruis BMH t398a en kolom BMH t398b worden aan dit atelier toegeschreven.
In 1996 zijn bij de conservering (Wijsbek/Rood, Uithoorn) eerdere reparaties in de vorm van enkele stukjes damast van het kazuifel verwijderd (nu bij verslag in hangmap).

Kerkgewaden in de verdrukking, paramenten in de Republiek als dragers van identiteit 1580-1650  (Richard de Beer), 2023, p. 564, afb.Fashion for God : Religieus textiel uit Noord-Nederlandse schuilkerken 1580-1800  (Pim Arts), 2023, p. 106Fashion for God : Religious textiles from hidden churches in the Dutch Republic 1580-1800  (Pim Arts), 2023, p. 107, afb. CEen rondgang over de tentoonstelling Barokke rijkdom (Catharijneconvent, 16 juni tot 16 september 2001)  (Elmer Peters), 2001, p. 3De museumcollectie als inspiratiebron : de verborgen textielschatten uit het Catharijneconvent , 2000, p. 17De museumcollectie als inspiratiebron : de verborgen textielschatten uit het Catharijneconvent , 2000, p. 17Schilderen met gouddraad en zijde  (Saskia de Bodt), 1987, cat. nr. 73Kunstnaaldwerk , 1957, cat. nr. 13Religieus kunstnaaldwerk : oud en modern , 1950, cat. nr. 23

Have you noticed a mistake or do you have any further information about this object?
Let us know!