Kazuifelkruisen met Kruisiging
Nederrijngebied, ca. 1500
Utrecht, Museum Catharijneconvent, ABM t2147-t2149

Om motieven op een eenvoudige wijze te kunnen herhalen wordt gebruikgemaakt van cartons. Zo zijn de contouren van de in zwijm vallende Maria en van Johannes, die haar ondersteunt, in de twee losse kruisen hetzelfde. Voor beide borduurwerken is hetzelfde carton gebruikt.

zaaltekst tentoonstelling

Het geheim van de Middeleeuwen : in gouddraad en zijde

2015

Niet in het museum te zien

ABM t2147

borduursel, kazuifelkruis

Kazuifelkruis met kruisiging

onbekend (Neder-Rijn)

1480 - 1489

floszijde, gouddraad, linnen

oud bezit

Het borduurwerk in kazuifelkruisvorm heeft een achtergrond van gelegd gouddraad gehecht in een wafeltjespatroon. Centraal staat een Calvariescene. Christus hangt aan het kruis, gekleed in een lendedoek. Boven hem het op het kruis aangebrachte tekstbord met I.N.R.I., de H.Geest in de gedaante van een duif en ten halve lijve God de Vader, gezeten op een wolkenband. Hij draagt in de linkerhand een wereldbol en maakt met de rechterhand een zegenend gebaar. Onder het kruis op de begroeide heuvel Johannes met een bezwijmende Maria in de armen. Beiden zijn gekleed in gewaad en mantel; Maria draagt een hoofddoek. Links en rechts van het kruis resp. Johannes de Evangelist met in de linkerhand zijn attribuut, de kelk waaruit een kleine slang kruipt en die hij met de rechterhand zegent, en de H. Catharina met het rad onder haar linkerarm.
Onder de Calvariescène een verknipte afbeelding van Christoffel, omziend naar het Christuskind, dat op zijn schouders is gezeten. Boven Christoffel een ornament van later datum.

Techniek: de schaakbordrand, de achtergrond en de nimbi zijn van gelegd en gehecht gouddraad, soms in reliëf. De kleding is van gelegd en gehecht goud- en zilverdraad. De figuur van Christus, de voeringen der mantels en het grasland zijn van zijde in ingrijpsteek en spansteek.

Zie voor de techniek en compositie ABM t2007, ABM t2149 en ABM t2150.
De kelk als attribuut van Johannes de Evangelist gaat terug op een apokrief verhaal betreffende de hogepriester Aristodemus van Ephese. Hij verklaarde zich bereid Christen te worden mits Johannes een vergiftigde drank zou drinken. De drank werd eerst toegediend aan twee ter dood veroordeelden, die daaraan onmiddellijk stierven. Johannes zegende de kelk dronk eruit zonder dat het gif hem deerde.

Het geheim van de Middeleeuwen in gouddraad en zijde [tekstboekje]  (Paula Hertogh), 2015, cat. nr. 2.14Verscholen onder gouddraad en zijde : onderzoek naar de ondertekening op laatmiddeleeuwse borduurkunst  (Micha Leeflang), 2015, p. 69, afb.L' art en Hollande au temps de David et Philippe de Bourgogne : trésors du musée national Het Catharijneconvent à Utrecht  (Henri L.M. Defoer), 1993, p. 76, cat. nr. 21, kleurafb.Fasciculus temporum : arte tardo-medieval do Museu Nacional Het Catharijneconvent de Utreque  (W.C.M. Wüstefeld), 1992, nr. 31, afb. 67

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!