Portret van Hendrick Barck
Utrecht, atelier van Jan van Scorel, 1561
RMCC s34

Hendrick Barck is van 1561 tot 1602 het hoofd van de johannieterorde in de Noordelijke Nederlanden. Het bestuurlijk orgaan, de balije, is gevestigd in het Utrechtse Catharijneconvent. Barck is de laatste balijer. Na zijn overlijden in 1602 wordt het klooster opgeheven.

zaaltekst vaste opstelling

2021

Niet in het museum te zien

RMCC s34

schildering

Portret van Hendrick Berck (1533/1534-1602)

omgeving van Jan van Scorel

ca. 1561

olieverf, paneel

overdracht (Dit werk is na de Tweede Wereldoorlog uit Duitsland gerecupereerd, is onder beheer van de Nederlandse Staat gesteld en is in afwachting van restitutie aan de rechtmatige eigenaren of hun erfgenamen.)

2010-02-01

Op het tekstbordje: Ve[runtamen] universa / vanitas omnis / homo viuens / Veruntamen in ima / gine pertransit ho / mo. Psalmo. 38. (Immers is ieder mens, hoe vast hij staat, enkel ijdelheid, immers wandelt de mens als in een beeld, Psalm 38/39: 6-7).

Aanvankelijk beschreven als portret van een Johannieter (Utrecht RMCC 1977). Identificatie als 'Berck' (door Dirkse 1986 als 'Barck' na vergelijking met zijn portret op een zilveren penning, in 1562 gemaakt door Steven van Herwijck, Koninklijke Bibliotheek Albert I, Brussel). Hendrick Berck (ca. 1533/34-1602) was van 1561 tot 1602 de laatste balijer van het Utrechtse Catharijneconvent en als zodanig hoofd van de Johannieters in de Noordelijke Nederlanden (Utrecht 1986). Hij was de opvolger van de in 1560 overleden balijer Wouter van Bijler, zie BMH s671b.

De tekst luidt in de vertaling: 'Maer nochtans synt ijdelheyt/ alle levende menschen./ Maer nochtans soo gaet een mensch voorbij ghelyc een beeldt (en ooc wordt hij te vergheefs verstookt)' (Den gheheelen Bijbel, B. van Grave, Leuven 1548, psalm 38 vers 7). De tekst symboliseert de vergankelijkheid van al het aardse. Paul Dirkse signaleert tevens een vanitas-gedachte in de ruïne achter het ronde gebouw waarop door Berck met zijn rechter hand wordt gewezen (Dirkse 1986).

Het paneel heeft waarschijnlijk deel uitgemaakt van een groter geheel, wellicht een groepsportret (?) (inventarisvel).

LIJST:
Niet origineel ?

Toeschrijving:
In inventaris van ICN destijds geïnventariseerd als 'manier van C. Antheunissen' (Dirkse 1986). School Jan van Scorel (Utrecht RMCC 1977; Utrecht 1986). Navolger Cornelis Anthonisz. (Zwolle/Den Haag 1992). Onbekende Utrechtse schilder, sterk beïnvloed door Jan van Scorel (Dirkse 1986; Dirkse 1996).

Datering:
Tweede kwart zestiende eeuw (Utrecht RMCC 1977). Vanaf omstreeks 1560 (Dirkse 1986: n.a.v. de modieuze baret zonder zijflappen: na 1560). Omstreeks 1561 (Dirkse 1996).

Natuurwetenschappelijk onderzoek: het schilderij werd onderzocht met infraroodreflectografie (IRR) door Molly Faries op 19 juli 1985. Negatiefnummers (aanwezig bij het RKD Den Haag): MF 426: 32-33. Geen schetsmatige ondertekening zoals gebruikelijk bij Van Scorel (Dirkse 1986).

Een geestelijke ridderorde ; Heraldiek bij de Johanniter Orde in Nederland  (Ad J. de Jong), 2018Het geheim van de Middeleeuwen in gouddraad en zijde [tekstboekje]  (Paula Hertogh), 2015, cat. nr. 4.7Middeleeuwse borduurkunst uit de Nederlanden  (Micha Leeflang), 2015, cat. nr. 59, p. 213, 214, afb.Proberen te overleven. : de geestelijke ridderorden in Utrecht, 1580-1620  (Hans Mol), 2011, p. 277, afb. 42De Johannieter orde in Nederland (2)  (Tom Versélewel de Witt Hamer), 2008Trying to survive : the military orders in Utrecht, 1580-1620  (Hans Mol), 2006, p. 190, afb. 2Catharijneconvent : van klooster tot museum  (Tarq Hoekstra), 2006, afb. 35De kruistochten  (Babette Hellemans), 2005, 75, afb.Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri Defoer), 2003, p. 119, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 87-88, afb.Museum Catharijneconvent : agenda / diary 1998  (Niels H. Koers), 1997, afb. week 3'Moderata durant' : Wolter van Byler (1504-1560), kunstlievend balijer van het Utrechtse Catharijneconvent  (Paul Dirkse), 1996, p. 64-65In de kleine uurtjes van 15 augustus 1561  (J.J. Quarles van Ufford), 1994, p. 27-31Old master paintings : an illustrated summary catalogue , 1992, cat. nr. 44, afb.Ketters en papen onder Filips II  (Paul Dirkse), 1986, p. 156, afb.; p. 157, cat. nr.Nieuw beeldmateriaal over Hendrick Barck, balijer van het Utrechtse Catharijneconvent  (Paul Dirkse), 1986, afb.Tentoonstelling "The order of St. John" op Malta  (Johanna Maria va Winter), 1971, vgl.Jaarverslag Rijksmuseum Het Catharijneconvent , 1977

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!