‘Om dat hunne verw en gedaante van d’onze verscheiden is.’

In deze fraai geïllustreerde bijbel is het verhaal van de vloek van Cham afgebeeld. Terwijl Sem en Jafet hun best doen hun vaders naaktheid te bedekken, lijkt Cham er juist de aandacht op te willen vestigen. Alle drie de zonen hebben dezelfde huidskleur. Hier wordt geen relatie gelegd tussen de vloek van Cham en verschillende huidskleuren of etniciteit – zoals de meeste Nederlandse theologen uit deze tijd dat ook niet doen. In een discussie uit 1706 in het tijdschrift Boekzaal der geleerde Werelt wordt krachtig ontkend dat de vloek betrekking heeft op ‘eenen zwarten huit’. Waarom dan toch die gedachte dat zwarte huid een teken van de vloek is? De anonieme auteur merkt op dat dat wellicht alleen maar komt ‘om dat hunne verw [kleur] en gedaante van d’onze verscheiden is.’

Statenbijbel; Romeyn de Hooghe, 1714, Utrecht, Museum Catharijneconvent. Schenking van pastoor Kees van Lent

zaaltekst tentoonstelling

Christendom en slavernij : een Nederlands verhaal

2024

Nu te zien

Catharinazaal

RMCC od341a

boek, Bijbel

Biblia, dat is De gantsche H. Schrifture vervattende alle de canonijcke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments. Door last der hooghe mog. Heeren Staten Generael [...] Uyt de oorspronkelicke talen in onse Nederlandtsche tale getrouwelick over geset, waarbij ingebonden 't Groot waerelds tafereel, waar in de heilige en waereldsche geschiedenissen en veranderingen zedert de schepping des waerelds [...] vertaalt [...] door Abraham Alewyn [...], [eerste deel: deel van Oude Testament]

Pieter en Jacob Keur (uitgever, Dordrecht) betreft Biblia
Pieter (I) Rotterdam (uitgever, Amsterdam) betreft Biblia
Pieter (II) Rotterdam (uitgever, Amsterdam) betreft Biblia
Jacob Basnage (auteur) betreft 't Groot waerelds tafereel
Romeyn de Hooghe (graveur) betreft 't Groot waerelds tafereel
Cornelis Huyberts (graveur) betreft 't Groot waerelds tafereel
Caspar Luyken (graveur) betreft 't Groot waerelds tafereel
Laurens Scherm (graveur) betreft 't Groot waerelds tafereel
Daniël Stopendaal (graveur) betreft 't Groot waerelds tafereel: kaarten
Jacob Lindenberg (uitgever, Amsterdam) betreft 't Groot waerelds tafereel

1714 1715

papier

schenking (schenking van pastor Kees van Lent)

2023-01-01

Het geheel (beide banden Oude en Nieuwe Testament) is verrijkt met 140 handingekleurde en met goud gehoogde kopergravures naar Romeijn de Hooghe (1645-1708) met ‘digtkundige verklaaringen’ door Ds. Abraham Alewijn en verder met zes handingekleurde kaarten met omlijning in rood naar D. Stoopendaal en vele eveneens handingekleurde ‘slotprenten’ naar o.a. Cornelis Huybertsz. en Caspar Luyken. Het geheel ingebonden in twee kalfsleren banden met uitzonderlijke goudstempels met afbeeldingen van Jezus, Mozes en Petrus en fraaie en ongebruikelijke randbordures en hoekstempels.
Het taxatierapport van P.L.M. Dullaert d.d. 5 dec 2020 vermeldt: Mede op op grond van het advies van B. de Roo trek ik de conclusie dat de handinkleuring niet van de hand van de beroemde afzetter Dirk Janszoon van Santen kan zijn. Dat kan qua jaar van uitgave al niet omdat van Santen in 1708 overleed en de Keurbijbel in 1714 werd uitgegeven. De afzetter die de handkleuring heeft uitgevoerd moet echter wel in de kringen van van Santen worden gezocht. Zowel de uitzonderlijke kwaliteit van handinkleuring en het veelvuldig gebruik van goud, met name bij de portretten van Trip en Basnage wijst daarop. Daarnaast is het opvallend dat de zes kaarten in de bijbel omrand zijn met rode lijnen. Dirk van Santen werkte eveneens met rode kaders en deze manier van doen is van hem afgekeken. Vermoedelijk is de Keurbijbel door twee handinkleurders ingekleurd. Het valt namelijk op dat in deel II er minder overvloedig goud is toegepast en dat hier en daar de kwaliteit van sommige inkleuringen iets minder is. Ook uitzonderlijk is het feit dat de slotprenten van Caspar Luyken en Cornelis Huyberts én alle initialen fraai zijn ingekleurd. Wat de kwaliteit betreft valt het titelblad van het Oude testament geheel uit de toon. Vermoedelijk is het originele titelblad ooit beschadigd geraakt of uitgesneden om in te lijsten en heeft men later een ander titelblad met een inferieure inkleuring toegevoegd.

De schepping van de wetenschap  (Geertje Dekkers), 2024, p. 7, afb.De schepping van de wetenschap  (Lieke Wijnia), 2024, p. 115, afb.Een prachtige schenking...  (Tanja Kootte), 2021, 32-33, afb.Protestants erfgoed  (Tanja Kootte), 2021, p. 13-14, afb.Allemaal mannen : 21 bijbelse portretten : met afbeeldingen uit de collecties van Museum Catharijneconvent  (Nico ter Linden), 2014, p. 8, afb. en p. 72, afb. en p. 130, afb.Wat feesten ons vertellen  (Anite Haverkamp), 2013, passim

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!