Pelgrimstekens in gebedenboeken

In bedevaartsoorden zijn dunne metalen plaatjes te koop met een gestanste afbeelding van een heilige of reliek. De fragiele plaatjes werden vanaf de vijftiende eeuw door vermogende en geletterde pelgrims in religieuze boeken genaaid of gelijmd. De eigenaar maakte hiermee zijn gebedenboek persoonlijker. Vaak koos hij voor een naamheilige of een passende tekstpassage. Van de vele insignes die de boeken rijk waren, zijn er weinig bewaard. Tijdens de Reformatie zijn de meeste pelgrimstekens verwijderd. Het is soms speuren, want vaak rest alleen de afdruk in het perkament. Getijdenboek StCC h1 toont bijvoorbeeld een zegel met Christuskop en een afdruk van een rond pelgrimsteken met de heilige Cunera.


Getijden- en gebedenboek, Geert Groote, 1480
Museum Catharijneconvent, Utrecht, BMH h63

Getijden- en gebedenboek, Zuidelijke Nederlanden, ca. 1480
Museum Catharijneconvent, Utrecht, ABM h23

Getijden- en gebedenboek, Geert Groote, 1460-1475
Museum Catharijneconvent, Utrecht, StCC h1

Pelgrimsteken met heilige Cunera, Rhenen, 1450-1500
Museum Catharijneconvent, Utrecht, RMCC m471

zaaltekst tentoonstelling

Pelgrims : onderweg naar Santiago de Compostela

2011

Niet in het museum te zien

ABM h23

boek, handschrift

Getijden- en gebedenboek

onbekend (Zuidelijke Nederlanden)

ca. 1480

perkament

schenking

1882-09-19

Gebedenboek uit de Zuidelijke-Nederland dat door Gumbert in het laatste kwart van de 15de eeuw werd gedateerd. Het handschrift, geschreven in het Middel-Nederlands op perkament, telt 72 folia, heeft een kalender (met latere notitie's), initialen en 3 (later toegevoegde) miniaturen (f. 16: Annunciatie, f. 56v: Maria Moeder Gods met Christus Kind en f. 60v het Laatste Oordeel). In de 16de eeuw was het handshchrift in het bezit van de Groningse familie Heerma.

Decoratie: Annunciatie (f. 16v), Maria met Kind (f. 56v), Laatste Oordeel (f. 60v)

IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 27Pelgrimstekens op perkament : originele en nageschilderde bedevaartssouvenirs in religieuze boeken (ca 1450 – ca 1530)  (Hanneke van Asperen), 2009, p. 359, cat. nr. 83; p. 461, afb. I 83Verluchte handschriften in het Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht  (Willem de Vreese), 1922, p. 201-221, m.n. p. 216

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!