Zakbijbel
Parijs, ca. 1250
BMH h1

Miniatuurbijbel
Den Haag, 1628
Utrecht, Universiteitsbibliotheek, Hs. D oct 1674 rar

In de eerste helft van de dertiende eeuw ontstaan in Parijs gespecialiseerde ateliers voor het kopiëren van bijbels op zakformaat. Ze worden met de hand geschreven op heel dun perkament, zodat de dikte van het boekje beperkt blijft. Deze zakbijbel bevat zowel het Oude als het Nieuwe Testament en een lijst van interpretaties van Hebreeuwse namen.
Dit zakbijbeltje laat zien dat in de dertiende eeuw de basis wordt gelegd voor de lay-out van moderne gedrukte bijbels. De bladspiegel wordt gekenmerkt door een systematische opbouw. Met de komst van de boekdrukkunst worden er nóg kleinere exemplaren van de Bijbel vervaardigd, zogenaamde miniatuurbijbels van enkele centimeters groot. Deze boekjes zijn uitermate handig om bij je te dragen of mee te nemen op reis.

zaaltekst tentoonstelling

Heilig Schrift - Tanach, Bijbel, Koran

2016

Niet in het museum te zien

BMH h1(1)

handschrift, Bijbel

Biblia [...]

onbekend (Vlaanderen)

ca. 1250

perkament

586+56 ff.

legaat

1904-08

Het handschrift is een exemplaar van de13de-eeuwse Parijse massaproductie: hier en daar ontbreken koptitels of rubrieken, een enkele keer is ook een initiaal niet ingevuld. Uit het Oude Testament ontbreken de boeken der Makkabeeën. De planning van het schrijven liep reeds bij het eerste katern spaak; voor de tekst van de proloog op het boek Genesis bleek niet genoeg ruimte te zijn. Omdat de tekst van Genesis bovenaan het volgende blad diende te beginnen, moest de kopiist de schriftkolom verlengen en uitwijken tot in de benedenmarge.
Elk bijbelboek en soms ook de eraan voorafgaande proloog, wordt geopend door een kleine kleurrijke initiaal, versierd met draakjes, vogels of plantmotieven. De proloog op het boek Genesis wordt gemarkeerd door een initiaal waarin een schrijvende monnik is afgebeeld. Het begin van het boek zelf heeft een brede sierbalk langs de tekstkolom met bovenaan God de Vader als heerser van hemel en aarde. De verschillende hoofdstukken zijn aangegeven met afwisselend rode of blauwe initiaaltjes met penwerk. Een onderverdeling in verzen kende men nog niet, deze werd pas in de 16de eeuw toegepast.
Op de boeken van het Nieuwe Testament volgt een lijst van interpretaties van Hebreeuwse namen. Deze is vanaf het tweede katern (f. 587r) door een andere, wel iets latere, hand geschreven, gerubriceerd en versierd. Dezelfde kopiist schreef aan het einde een eigendomsinscriptie: `Dit boek behoort aan de abdij St. Marie Ter Doest wie het wegneemt zij verdoemd'.

Decoratie: 1 gehist. initiaal (schrijvende monnik), ca. 82 geschild. initialen, initialen met penwerk. Handschrift: littera textualis Herkomst: 13de eeuw, Vlaanderen, abij Ter Doest (Cist.) Boekband: 18de eeuw.

Heilig Schrift : Tanach, Bijbel, Koran  (Micha Leeflang), 2016, p. 122, afb.IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 154Kantine & kroontjespen : over het leven op kantoor  (Johan de Bruijn), 2009, p. 814, afb.2000 jaar Nederlanders en hun heilige boeken  (J. Exalto), 2008, p. 80, afb.Besloten wereld, open boeken : middeleeuwse handschriften in dialoog met actuele kunst  (Laurent Busine), 2002, p. 132Middeleeuwse handschriften  (Niels H. Koers), 1998, afb.Middeleeuwse boeken van Het Catharijneconvent  (Helen Wüstefeld), 1993, p. 47, cat. nr. 19, afb.De handschriften van Ter Doest  (Anselm Hoste), 1993, p. 253Vlaamse kunst op perkament : handschriften en miniaturen te Brugge van de 12de tot de 16de eeuw  (K. Carlvant), 1981, p. 114, cat. nr. 39Kunstschatten uit het bisschoppelijk museum van Haarlem in het aartsbisschoppelijk museum Utrecht  (Jan Verspaandonk), 1967, cat. nr. 20De librijen en scriptoria der Westvlaamse Cisterciënser-abdijen Ter Duinen en Ter Doest in de 12e en 13e eeuw en de betrekkingen tot het atelier van de kapittelschool van Sint Donatiaan te Brugge  (G.I. Lieftinck), 1953, p. 10, nt. 1Catalogus van de handschriften en boeken van het Bisschoppelijk Museum te Haarlem  (B. Kruitwagen), 1913, p. 1, cat. nr. 1

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!