Annunciatie
De Mariagetijden, de belangrijkste tekst in een getijdenboek, beginnen vaak met een miniatuur waarop de annunciatie is weergegeven. Maria is hierbij meestal lezend voorgesteld en wordt verrast door aartsengel Gabriël. Hij begroet haar met de woorden: Ave Maria gratia plena, Wees gegroet Maria vol van genade. De tekst is op een banderol, een schriftrol, geschreven. Van schrik legt Maria haar hand op het hart. Gabriël vertelt Maria dat zij zwanger zal worden en een zoon zal baren, die zij Jezus moet noemen. De gebeurtenis, ook wel Maria Boodschap genoemd, wordt gevierd op 25 maart, negen maanden voor Kerstmis.

Getijden- en gebedenboek
Zuidelijke Nederlanden, ca. 1480
BMH h9368, f. 19v

Getijden- en gebedenboek
Navolger van de Meester van Otto van Moerdrecht, 1455
BMH h54, f. 17v

Getijden- en gebedenboek
Utrechts Meester, 1480
BMH h60, f. 14v

zaaltekst vaste opstelling

2009

Niet in het museum te zien

BMH h54

handschrift

Getijden- en gebedenboek

Geert Groote (auteur, Delft)
Utrechts Meester (volgeling van de Meesters van Otto van Moerdrecht) (illustrator, Haarlem)

1455ca. 1460

perkament

iv+169;+16+i f.

bruikleen

1876-01-19

Dit handschrift is nog gebonden in de originele boekband met op de voorzijde een paneelstempel van Moeder en Kind, terwijl op de achterzijde een Lam Godsstempel met kruisbannier staat gedrukt. De beide stempels worden omgeven door kleine stempeltjes van bloemen en halve cirkels, hetgeen gezamenlijk wijst op een Noordhollandse oorsprong. Deze herkomst wordt nog eens bevestigd door de heiligenkalender, waarin Jeroen (17 augustus), Aelbrecht (25 juni) en Bavo (1 oktober) in rood vermeld staan. Computistische tabellen die volgen na de kalender zijn gemaakt voor de jaren 1455-1492, een aanwijzing dat het handschrift in of iets na 1455 gemaakt is.
Het boek verkeert in zeer goede staat; de bladen met hun brede marges zijn geheel intact en nergens bijgesneden. Er zijn zes bladgrote miniaturen die respectievelijke de verkondiging aan Maria weergeven (met op de tegenoverliggende bladzijde in de initiaal O, Maria met Kind, f. 17v-18r), Christus Salvator Mundi (f. 49v), de kruisiging (f. 69v), Pinksteren (f. 92v), het laatste oordeel (f. 121v) en zegening bij een begrafenis (f. 135v). De kleine, ietwat popperige en houterige figuurtjes zijn een beetje stijf. De gezichten tonen weinig uitdrukking. De meeste bladen hebben kleine gouden initialen en randversiering van twijgjes met groene druppel-achtige blaadjes en gouden (drie-)lobbige blaadjes. Deze verluchting heeft geen enkel kenmerk van de versiering die we uit Haarlem kennen en lijkt dus de Noordhollandse herkomst niet te kunnen bevestigen.
Kort na voltooiing is het handschrift waarschijnlijk in bezit van een Delftse burger gekomen aangezien de tekst en de randversiering op de laatste bladen van een andere hand is (vanaf f. 169v) waarbij Delftse randversiering is toegevoegd. Deze versiering bestaat uit pennetakjes vol met groene en oranje blaadjes. Opmerkelijk is ook dat Agnes (21 januari) en Agatha (5 februari), patroonheiligen van de twee belangrijkste vrouwenkloosters in Delft in de kalender in rood worden vermeld. Dit doet vermoeden dat het boek vanaf het begin een bestemming in Delft heeft gehad.

Decoratie: 6 bladgrote (ingevoegde) miniaturen, 2 gehistorieerde initialen, talrijke initialen en versierde randen (Utrechts, Delfts) Handschrift: littera textualis Boekband: 15de eeuw (Lam Gods/Moeder met kind paneelstempels)

IIMM : illustrated inventory of medieval manuscripts in Latin script in the Netherlands 1 Utrecht, Museum Catharijneconvent = IIMM : inventaire illustré de manuscrits médiévaux = IIMM : illustriertes Inventar mittelalterlicher Manuskripte  (J.P. Gumbert), 2011, nr. 204Beeldschone boeken : de Middeleeuwen in goud en inkt  (Micha Leeflang), 2009, p. 56, afb. 48L' art en Hollande au temps de David et Philippe de Bourgogne : trésors du musée national Het Catharijneconvent à Utrecht  (Henri Defoer), 1993, p.46-47, cat. nr 4, kleurafb.Middeleeuwse boeken van Het Catharijneconvent  (Helen Wüstefeld), 1993, p. 149, cat. nr. 100, afb.Boeken voor de eeuwigheid : Middelnederlands geestelijk proza  (Thom Mertens), 1993, p. 227Fasciculus temporum : arte tardo-medieval do Museu Nacional Het Catharijneconvent de Utreque  (Helen Wüstefeld), 1992, p. 49-51, cat. nr. 5, afbDe boeken van de Grote of Sint Bavokerk : een bijdrage tot de geschiedenis van het middeleeuwse boek in Haarlem  (Helen Wüstefeld), 1989, p. 124-125The golden age of dutch manuscript painting [Utrecht]  (James H. Marrow), 1989, h. 3Kunstschatten uit het bisschoppelijk museum van Haarlem in het aartsbisschoppelijk museum Utrecht  (Jan Verspaandonk), 1967, p. 25, cat. nr. 22Manuscrits datés conservés dans les Pays Bas  (G.I. Lieftinck), 1964-1988, p. 222, cat. nr. 747Noord-Hollandse boekbanden  (Prosper Verheyden), 1952-1954, p. 227 e.v.Catalogus van de handschriften en boeken van het Bisschoppelijk Museum te Haarlem  (B. Kruitwagen), 1913, p. 33-34, cat. nr. 54

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!