CHRISTUS DRAAGT ZIJN KRUIS NAAR CALVARIE
Omgeving van Colijn de Nole of Jan Mone,
ca. 1545-1555
ABM bs696

Het reliëf is een fragment van een altaarstuk. Met zijn vele soldaten en officieren te paard doet het denken aan de reliëfs op de Romeinse triomfbogen. De halfnaakte moordenaars lijken op Romeinse krijgsgevangenen. De maker heeft de kunst van de klassieke oudheid hier dicht benaderd. Het reliëf is thans een bruikleen van de R.K. parochie van O.L. Vrouw Hemelvaart te Joppe (Gld.). Daar kwam het terecht doordat A.A.J.C. Baron van der Heijden, laatste bewoner van Kasteel Suideras, het in 1868 aan deze parochie schonk.

zaaltekst vaste opstelling

2005

Niet in het museum te zien

ABM bs696

beeld, reliëf, retabel, fragment

Kruisdraging; Christus ontmoet Veronica

school van Jean Mone

1540 - 1549

albast

bruikleen

1932

Op de voet gevolgd door een menigte mensen die uit de stadspoort van Jeruzalem komt, schrijdt Christus gebogen onder het kruis voort. De stoet, waaronder ruiters en soldaten, beweegt zich van links naar rechts. Vooraan lopen de twee moordenaars, met de handen gekruist op de rug. Voor hen verschillende hoornblazers, waarvan die op de voorgrond de anderen grotendeels overlapt. Achter de moordenaars knielt Veronica, met de rug naar de hen toe, voor Christus neer met de zweetdoek, die zij met beide handen ophoudt. De doek heeft een versierde rand. Simon van Cyrene helpt Christus het kruis dragen, dat hij met beide handen vasthoudt. Twee soldaten drijven Christus voort: de één, voor hem, trekt hem aan de haren en de ander, achter het kruis, staat met geheven knuppel. Onder de stadspoort is Maria met enkele vrouwen herkenbaar. De figuren zijn op een schuinoplopende, rotsige grond geplaatst die met groeven is aangeduid. Links op de voorgrond enige rotsblokken en keien en een afgebroken boom. Op de achtergrond een rotsig landschap waarin gebouwtjes. Geheel rechtsboven op de achtergrond wordt het gat gegraven voor het te plaatsen kruis.

Christus draagt een lang, gegord gewaad met versierde zoom. Veronica draagt eveneens een lang, gegord gewaad en om haar heupen is een mantel geslagen. Het haar is opgestoken. De voorste hoornblazer draagt een korte, gegorde tunica. Hij is blootsvoets en heeft krullend haar. De beide moordenaars zijn slechts met de lendendoek bekleed. Simon van Cyrene draagt een gegord gewaad dat tot de knieën reikt, hozen en laarsachtig schoeisel. Op het hoofd heeft hij een muts. De soldaten zijn uitgedost in fantasievolle, op de antieken geïnspireerde, rijkbewerkte rustingen. Eén van de soldaten achter de ruiters links heeft een langwerpig schild met een masker. Tussen de ruiters een hogepriester met een mijter dwars op zijn hoofd en gehuld in een mantel met bontkraag.

Techniek:
Zeer gedetailleerd bewerkt. Het albast is rood-geaderd. Het standvlak is glad. De figuren op de voorgrond zijn in hoog-reliëf uitgevoerd, de achtergrond is in laag-reliëf weergegeven. De achterzijde niet bekeken. In de linker-, rechter- en bovenrand is een kleine sponning uitgespaard.
Voormalige, oorspronkelijke bevestiging: in het standvlak vijf ronde gaten, doorsn. ca. 0,7 cm.

Staat: NB MOET WORDEN GECHECKT AAN DE HAND VAN DE NIEUWE FOTO!
Het stuk is in meerdere delen gebroken geweest en hersteld. De linker bovenhoek was in drie delen gebroken, de rechter onderhoek in drie delen; het stuk was doormidden gebroken en langs de bovenkant van de breuk waren nog drie delen afgesprongen. Een deel van de langsbalk van het kruis ontbrak en is aangevuld.
Afgebroken: vele delen langs de breukranden, o.a.: een stuk uit de grond onder de kruisbalk; het hoofd van Maria (?) in de groep geheel links. Verder stukken afgebroken van: linker bovenrand; bovenkant rechts; uiteinde hoorn geheel rechts; achterrand links en rechts.

Het stuk is onderdeel geweest van een retabel en was mogelijk een predella, vergelijkbaar met de predella van een huisaltaartje in de Hof van Busleyden te Mechelen (zie Utrecht 1971).

Inv. Rientjes: Zuid-Nederland, midden 16de eeuw, richting Colijn de Nole.

Voorloopige lijst 1917: 1ste h. 16de eeuw, in de moderne R.K. kerk van OLV-Hemelvaart.
Jaarverslag ABM 1932: Midden 16de eeuw.
Utrecht 1948: Atelier Colijn de Nole, ca. 1550.
Brussel 1954: id.
Amsterdam 1955: id.
Ter Kuile 1958: melding dat het in het ABM is.
Gent 1958: id.
Bouvy 1959: id.
Utrecht 1962 (Bouvy): id.
's-Gravenhage 1963: id.
Utrecht 1971: Jean Mone(t), (omgeving van?), ca. 1550. Dit reliëf is sterk verwant aan de predella van een huisaltaartje in het Mechelse Stadsmuseum Hof van Busleyden". (inv.nr. K 66 105, Mechelen (?), 2de h. 16de eeuw; zie Brussel 1967, M/13, fig.19). De voorstelling is geïnspireerd op een romeinse optocht op een triomfboog.
Bouvy 1971/72: id. De verwantschap met het stuk te Mechelen werd ontdekt door H.L.M. Defoer.
Utrecht 1993: Omgeving Jan Mone, 1540-1550. Het stuk vertoont overeenkomsten met het latere werk van Jan Mone, zoals het retabel voor de paleiskapel te Brussel uit 1538-1541.
Debergh 1994: Het artikel betreft vier korte notities over aspecten van het werk van Luc Lange en Jacques Du Broeucq. Debergh vergelijkt een romeinse soldaat gehuld in de huid van de Nemeïsche leeuw van Hercules op een Opstanding van Du Broeucq in de kapittelkerk Ste.-Wandru te Mons (1547) met eenzelfde figuur op het kruisdragingsreliëf ABM bs696, omg. Jan Mone (1540-50). Een gezamenlijke bron zou kunnen zijn een 16de-eeuwse, Italiaanse tekening van Commodus of Caracalla in Herculesgewaad (veiling Phillips, Londen, 12-12-1990, nr. 247).
Boogert 1998: als Utrecht 1993.

Jaarverslag 1974: Gerestaureerd door Paulus Reinhard (Utrecht), die het stuk lijmde. In 2000 nogmaals gerestaureerd door Archeoplan (Delft). Geconstateerd werd dat de delen waren gelijmd met dierlijke lijm en deels aangevuld met lijm, vermengd met kalk. Tijdens de restauratie werden oude lijm en vullingen verwijderd, opnieuw gelijmd en opgevuld met bijgekleurde pate. Het hiaat in de lange balk van het kruis werd opgevuld.

Alabaster sculpture in europe 1300-1650  (Marjan Debaene), 2022, p. 210- 211, afb.Tussen kasteel en kerk : de katholieke Gelderse adel, 1765-1827  (Marc Lindeijer), 2014, p. 249, afb.Hout- en steensculptuur van Museum Catharijneconvent, ca. 1200-1600  (M. van Vlierden), 2004, p. 431Habsburgs hofmecenaat en de introductie van de Italiaanse Hoogrenaissance in de Lage landen  (Bob C. van den Boogert), 1998, p. 199Luc Lange et Jacques du Broeucq : quatre considérations  (Jacques Debergh), 1994, p. 71, afb. 6Maria van Hongarije : koningin tussen keizers en kunstenaars 1505-1558  (Bob C. van den Boogert), 1993, cat. nr. 241Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht 1973-1976 , 1977Banden met het Zuiden , 1971, cat. nr. 54Banden met het Zuiden , 1971, p. 93, afb.Exposition de sculptures anglaises et malinoises d'albâtre  (G. Derveaux-van Ussel), 1967Kunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 152Beeldhouwkunst : Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht  (D.P.R.A. Bouvy), 1962, cat. nr. 326Het Kwartier van Zutfen  (E.H. ter Kuile), 1958, p. 54De Gouden Eeuw der grote steden  (H. van Werveke), 1958, p. 158, cat. nr. 30De triomf van het maniërisme : de Europese stijl van Michelangelo tot El Greco  (J. Adhémar), 1955, cat. nr. 352Tentoonstelling oude Mechelse kunstnijverheden , 1954, cat. nr. 154Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650 , 1948, cat. nr. 136Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650 , 1948, cat. nr. 136Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650 , 1948, cat. nr. 154Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht 1932 en 1933  (Jan Eloy Brom), 1934, p. 6, afb. 8Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht 1932 en 1933  (Jan Eloy Brom), 1934, p. 7, afb.Sprekend verleden [1959] , p. 66

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!