Portretten van opdrachtgevers
Jan van Scorel, ca. 1535
olieverf op paneel
ABM s94 en ABM s95

Tijdgenoten van Adrianus
Deze jongere tijdgenoten van Adrianus laten zich door Jan van Scorel portretteren als serieuze en gelovige mensen. Oorspronkelijk vormen de portretten de zijpanelen van een drieluik. De vrouw houdt in haar ene hand een rozenkrans van bloedkoraal en in de andere een kostbare reukbol. Met haar hagelwitte muts met lange slippen volgt ze de mode van haar tijd. Haar echtgenoot kijkt ons met ernstige blik aan. Hij draagt een bonnet, vergelijkbaar met die van Erasmus. Hoe zou dit echtpaar over Adrianus hebben gedacht?

zaaltekst tentoonstelling

Paus Adrianus VI : wereldleider uit Utrecht

2022

Niet in het museum te zien

ABM s94

schildering, drieluik, fragment

Linkerluik van een triptiek. Voorzijde: Kruisdraging. Achterzijde: Portret van een man (stichter)

Jan van Scorel (schilder) betreft portret
atelier Jan van Scorel (schilder) betreft kruisdraging

1530 - 1539

olieverf, paneel

schenking

1875

Buitenluik met het portret van een stichter, als halffiguur en driekwart naar rechts gewend, tegen een bruingroene achtergrond. Hij is gekleed in een zwarte wambuis en een donkerrode tabbaard met zwarte kraag en heeft op het hoofd een zwarte baret met oorkleppen. In zijn handen houdt hij een handschoen.
De binnenzijde van het luik toont de kruisdraging in een rotsachtig berglandschap met op de achtergrond een poortgebouw. Christus gaat gebukt onder het kruis. Een soldaat duwt de doornenkroon op zijn hoofd, terwijl een andere hem geselt.

Het luik vormde met ABM s95 de zijluiken van een altaarstuk. Volgens De Jonghe (1940) is het paneel met een kruisiging in de collectie Komter te Laren het middenpaneel van dit altaarstuk (tegenwoordig in collectie Centraal Museum Utrecht, inv.nr. 174 bis ?). De zijluiken werden in 1966 op een nieuw middenstuk gemonteerd, zodat de panelen weer als zijluiken konden funktioneren.

LIJST: De lijst is waarschijnlijk origineel (Berg 1995).

Mogelijk uit Deventer afkomstig (Utrecht 1913; Bouvy 1965). Afkomstig uit Deventer (Utrecht 1933; Utrecht 1948).

De kruisdraging op de binnenzijde van het luik vertoont veel verwantschap met voorstellingen met hetzelfde thema op de binnenzijde van het linker luik van ABM s331 en op de binnenzijde van het rechter luik van een triptiek met kruisiging, vervaardigd in het atelier van Van Scorel, in het Begijnhof te Amsterdam (Hoogewerff 1923; Bueren 1993 afb. C2/18b). Hoogewerff (1929) is van mening dat de portretten de binnenzijdes van de luiken vormden en de passievoorstellingen de buitenzijdes.

Toeschrijving:
Portret:
Van Scorel (Winkler 1924; Hoogewerff 1929 ?). Hoofden in Van Scorels stijl, de handen van mindere kwaliteit (Friedländer (1935) 1975). Atelier Scorel (Hoogewerff 1941-42). Jan van Scorel (Utrecht 1955; Bouvy 1965; Defoer 1989). Jan van Scorel en atelier (Utrecht 1981).
Voorstelling binnenzijde:
Van Scorel (Hoogewerff 1929 ?). Atelier van Van Scorel (Friedländer (1935) 1975; Defoer 1989 (school)). Door 'hulpkracht' (Hoogewerff 1941-42; Bouvy 1965). Haarlemse atelier van Scorel (Utrecht 1955). Jan van Scorel en atelier (Utrecht 1981).

Het portret wordt als eigenhandig beschouwd, de Passievoorstelling als atelierwerk. Belangrijke elementen uit de compositie van de Kruisdraging keren terug in twee andere panelen met dit thema die eveneens met Van Scorel en zijn atelier in verband worden gebracht (linkerluik Kruisigingstriptiek (ABM s331); rechterluik Kruisigingstriptiek, Begijnhof, Amsterdam, afgebeeld in Van Bueren 1993, p. 365).

Datering:
'Bezwaarlijk veel later dan 1535' (Hoogewerff 1929 ?). Omstreeks 1535 (Utrecht 1933; Hoogewerff 1941-42; Utrecht 1948; Recklinghausen 1958; Den Haag 1963; Utrecht 1983). Omstreeks 1529/1530 (Utrecht 1955). Omstreeks 1530 (Bouvy 1965). Omstreeks 1528 (Utrecht 1981).

Wetenschappelijk onderzoek:
De luiken werden onderzocht met infraroodreflectografie (IRR) door prof. dr. Van Asperen de Boer op 21 juni 1984. Originele negatieven bij het RKD Den Haag, negatiefnummers: AB 886:1-26A. Infrarood reflectografisch onderzoek heeft uitgewezen dat de ondertekening van de portretten vergelijkbaar is met die van portretten die Van Scorel tijdens zijn Haarlemse periode maakte, waaronder het portret van een man, 1529 gedateerd, (Rijksmuseum Amsterdam inv.nr. 2196 A3) en het portret van Agatha van Schoonhoven uit 1529 in Rome (Principe Filippo Doria Pamphili) (Faries 1975).

Het culturele netwerk van Jan van Scorel : Schilder, kanunnik, ondernemer & kosmopoliet  (Gaila Jehoel), 2021, p. 400, afb. 226Gids naar Nederlandse musea : op weg naar de kunst  (Micky Piller), 2019, p. 171, afb.Naar de Middeleeuwen : het Aartsbisschoppelijk Museum in Utrecht vanaf het begin tot 1882  (Elmer Peters), 2012, p. 96, afb.Catalogue of paintings 1363-1600 Centraal Museum Utrecht  (Liesbeth M. Helmus), 2011, p. 263, afb. 3Schilderen in opdracht : Noord-Nederlandse contracten voor altaarstukken 1485-1570  (Liesbeth M. Helmus), 2010, p. 217-219, afb. 59Een nieuw zicht op Utrecht  (Saskia van Haaren), 2008, p. 10, afb.Terug naar de fabriek  (Nout Smelt), 2006Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri Defoer), 2003, p. 102-103, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 41, 84, afb.Genootschap Amstelodamum 1900-2000 : alle jaarboeken & maandbladen , 2000, 1963, p. 33-41Stageverslag materieel onderzoek van memorietafels Museum Catharijneconvent  (Astrid van den Berg), 1995, nr. 2Tot lof van Haarlem : het beleid van de stad Haarlem ten aanzien van de kunstwerken uit de geconfisqueerde geestelijke instellingen  (Truus van Bueren), 1993, p. 363-368, afb.Route langs 36 topstukken : Museum Het Catharijneconvent Utrecht , 1992, afb., nr. 19Jan van Scorel: de apostel Paulus  (Henri Defoer), 1989Route langs dertig topstukken : Museum het Catharijneconvent Holland [3e dr. 1989] = Walk along thirty highlights [3de dr. 1989] , 1989, nr. 19, afb.Rijksmuseum Het Catharijneconvent = State Museum Het Catharijneconvent , 1983, p. 71, afb.Tekst en uitleg [1982]  (Henri Defoer), 1982, p. 56, afb.Jan van Scorel 1495-1562 : schilder voor prinsen en prelaten  (Jos de Meyere), 1981, p. 23, afb. 52-53Tekst en uitleg [1979] , 1979, p. 56, afb.Underdrawings in the workshop production of Jan van Scorel : a study with infrared reflectography  (Molly Faries), 1975, m.n. p. 96-97, afb. 4, p. 203 nt. 16Early Netherlandish painting, 12: Jan van Scorel and Pieter Coecke van Aelst  (Max Jakob Friedländer), 1975, nr. 303, pl. 166Kerkelijke kunst  (Désiré Bouvy), 1965-1967, dl. 1, p. 54-55, afb. 29a-bKunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 17100 Hauptwerke aus dem Erzbischöfliches Museum zu Utrecht , 1958, cat. nr. 14, afb.De Gouden Eeuw der grote steden  (H. van Werveke), 1958, cat. nr. 16Enige gegevens over de chronologie van het werk van Jan van Scorel  (Josua Bruyn), 1955Jan van Scorel  (G.J. Hoogewerff), 1955, cat. nr. 38, p. 51, pl. 44Het portret in de oude Nederlanden , 1953, cat. nr. 72, afb. 72Catalogus schilderijen Aartsbisschoppelijk Museum [1948]  (Antonius Egbertus Rientjes), 1948, p. 67-68De Noord-Nederlandsche schilderkunst, deel 4  (G.J. Hoogewerff), 1942, p. 114Die altniederländische Malerei, 12: Pieter Coecke van Aelst, Jan van Scorel  (Max Jakob Friedländer), 1935, nr. 303, pl. 166Catalogus der schilderijen Centraal Museum Utrecht [1933] , 1933Het triptiek der familie van Lochorst door Jan van Scorel in het Centraal Museum te Utrecht  (C.H. de Jonge), 1929, m.n. p. 89Die altniederländische Malerei : die Malerei in Belgien und Holland von 1400-1600  (Friedrich Winkler), 1924, p. 282Jan van Scorel : peintre de la renaissance hollandaise  (G.J. Hoogewerff), 1923, p. 54-55Von Eyck bis Brueghel : Studien zur Geschichte der niederländischen Malerei  (Max Jakob Friedländer), 1921, p. 160Tentoonstelling van Noord-Nederlandsche schilder- en beeldhouwkunst vóór 1575 , 1913, cat. nr. 88Frühholländer I-IV  (Franz Dülberg), 1903-1908, p. 18, pl. 23Catalogus der tentoonstelling van oude schilderkunst te Utrecht 20 augustus - 1 october 1894 , 1894, cat. nr. 195

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!