Koning David moet kiezen uit drie plagen
Pieter Fransz de Grebber, 1635-1640
StCC s28, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt en de Vereniging Vrienden van het Catharijneconvent

Dramatisch belicht zien we de bijbelse koning David. Hij buigt in diep berouw over zijn gebrek aan vertrouwen op God. De engel houdt hem drie symbolisch voorgestelde straffen voor: een lege korenaar, symbool voor hongersnood, een zwaard, dat oorlog betekent en een schedel, verwijzing naar de pest. David kiest uiteindelijk voor de pest. In andere werken laat deze schilder een gladdere stijl zien, zoals in het schilderij van de begijn hiertegenover.

zaaltekst tentoonstelling

Rembrandt en de Gouden Eeuw

2018

Niet in het museum te zien

StCC s28

schildering

Berouwvolle David kiest uit drie plagen

Pieter Fransz. de Grebber (schilder)

1635 - 1639

olieverf, doek

aankoop (aankoop mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt en de Vereniging Vrienden van Museum Catharijneconvent)

1986

Uit cat. Utrecht 2002: Het thema berust op 1 Kron. 21:8-13 en 2 Sam. 24:10-14. De attributen van de engel symboliseren de drie plagen waaruit David moet kiezen: schedel (pest), lege korenaren (hongersnood) en zwaard (oorlog).

Tegen een achtergrond van donkergrijze wolken is koning David, en trois quarts gezien, in voorover gebogen houding met de armen ootmoedig op de borst gekruist, neergeknield. Hij draagt een wit gewaad met daaroverheen een lange, donkerrode mantel, afgezet met een brede, goudgeborduurde rand. Op de linkervoorgrond liggen zijn attributen, kroon en harp. In de linkerbovenhoek verschijnt een engeltje in een wolk, dat hem een schedel (symbool voor de pest), een lege korenaar (symbool voor hongersnood) en een zwaard (symbool voor ongunstig verlopende oorlog) ter keuze voorhoudt.

De kop van David is waarschijnlijk ontleend aan een van de etsen van Rembrandt uit 1631 met een terneerblikkende oude man (zie bijvoorbeeld Illustrated Bartsch 50 suppl., nr. 260-II). Het doek heeft nog zijn originele raam en bevestiging.

Het thema van de berouwvolle koning David die na een God onwelgevallige daad (het tellen van de strijdbare mannen wat op heiligschennis neerkomt) moet kiezen uit drie plagen berust op twee teksten uit het Oude Testament. De aard van de straffen worden in 1 Kronieken 21:8-13, alsmede 2 Samuel 24: 10-14, niet eensluidend weergegeven. In de eerste tekst is sprake van drie jaar honger, drie maanden vluchten voor de vijand of drie dagen pest, in de tweede van zeven jaar honger, drie maanden vluchten voor de vijand of drie dagen pest. Op het schilderij wordt het moment weergegeven waarop koning David moet kiezen tussen de drie straffen. Hij kiest daarbij voor het laatste, waardoor er zeventigduizend slachtoffers vallen. Pieter de Grebber volgt de bijbeltekst overigens niet naar de letter want in plaats van de ziener Gad is het een engeltje dat een David de keuze laat. De symbolen schedel en zwaard komen al voor in Zuidnederlandse grafiek uit ca. 1600; de lege korenaar is mogelijk een eigen inventie van de schilder. De omstandigheid dat David uit eigen beweging boete wil doen uit wroeging over een zonde (de situatie als wenselijk bij de biecht) bestempelt het thema tot een bij uitstek katholiek en contrareformatorisch.

Ofschoon een signatuur ontbreekt is de toeschrijving aan Pieter de Grebber, welke stamt van C. Hofstede de Groot uit ca. 1910, op stylistische gronden plausibel. De kop van David, welke dicht staat bij die van de Jozef van Arimathea in Pieter de Grebbers 'Kruisafneming' van 1633 (Rijksmuseum Amsterdam A 2311), lijkt in beide gevallen direct ontleend aan een ets van Rembrandt met daarop een terneer blikkende oude man uit 1631 (Bartsch no. 260. Afgaande op het typische gebruik van de achtergrond van grijze wolken (verg. StCC s 38 uit 1633) lijkt een datering tussen 1632 en 1635 het meest waarschijnlijk.

Aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt en de Vereniging van Vrienden van het Catharijneconvent.

Bijbel : het Nieuwe Testament, met kunstwerken uit de Lage Landen , 2021, afb. verantwoordingBijbel : het Oude Testament, met kunstwerken uit de Lage Landen , 2021, p. 674, afb.Wat feesten ons vertellen  (Anite Haverkamp), 2013, p. 54-55, afb.125 jaar openbaar kunstbezit : met steun van de Vereniging Rembrandt  (P. Hecht), 2008, p. 172, p. 216 nt. 5, p. 223 nt. 18 en 22Christendom in Nederland : topstukken uit Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006, p. 70, afb. 65Christianity in the Netherlands : highlights from Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006Het Gouden Eeuw boek  (Jeroen Giltaij), 2004, p. 377, afb.Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri Defoer), 2003, p. 178-180, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 20, 202, afb.Begijnen, pastoors en predikanten : religie en kunst in de Gouden Eeuw  (Paul Dirkse), 2001, kleurenafb. p. 77, afb. 108, p. 235 nt. 1Museum Catharijneconvent : een keuze uit de mooiste werken  (Niels H. Koers), 2000, p. 66, afb.Dutch classicism in seventeenth-century painting  (Albert Blankert), 1999, p. 132-135, cat. nr. 17, afb.Museum Catharijneconvent : agenda / diary 1999  (Niels H. Koers), 1998, afb. week 12Bijbelschilderkunst rond Rembrandt  (Robert Schillemans), 1989, cat. nr. 10, p. 54-57, afb.Jaarverslag Rijksmuseum Het Catharijneconvent 1986 , 1987Pieter de Grebber : de berouwvolle David kiest uit drie plagen  (Paul Dirkse), 1987De berouwvolle koning David krijgt de keuze uit drie plagen, Pieter Fransz. de Grebber, ca. 1600-1652/53  (Paul Dirkse), 1986Pieter de Grebber : Haarlems schilder tussen begijnen, kloppen en pastoors  (Paul Dirkse), 1978Salomon de Bray  (J.W. von Moltke), 1939, p. 389

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!