God de Vader wijst Christus de plaats aan zijn rechterhand
Pieter Fransz de Grebber, ca. 1645
BMH s3952

Het felle licht schijnt op God de Vader en Christus, die voor hem knielt. Christus laat zijn wonden zien. God accepteert het offer dat zijn zoon voor de mensheid heeft gebracht en wijst hem de plaats aan zijn rechterhand. Het is een tafereel dat ongewoon is in de schilderkunst van de Gouden Eeuw. Zo stelt een zeventiende-eeuwse katholieke schilder zich God in de hemel voor. In protestantse kringen rust een taboe op het afbeelden van God.

zaaltekst tentoonstelling

Rembrandt en de Gouden Eeuw

2018

Niet in het museum te zien

BMH s3952

schildering

God de Vader wijst Christus in de hemel de zetel aan zijn rechterhand

Pieter Fransz. de Grebber (schilder)

ca. 1645

olieverf, doek

schenking

1935-05

Uit cat. Utrecht 2002: Restant van een signatuur op het uiteinde van de dwarsbalk van het kruis waarop Christus knielt: P.

In de rechter onderhoek knielt de met een rode spotmantel en lendendoek beklede Christus, de doornenkroon op het hoofd. Hij doet dat op hetkruis waaromheen symbolen van zijn lijden (beurs met zilverlingen, geselzuil, touw, roede, speer) zichtbaar zijn. Hij blikt daarbij op naar de in de hemel zetelende God de Vader op en toont hem zijn handpalmen (met daarin de spijkerwonden) om te laten zien dat het lijden volbracht is. God de Vader, bekleed met een goudborduurde mantel met daaronder een ruim, wit gewaad over een toog, op de het hoofd een tiara en de linkerhand rustend op een ondoorzichtige bol, wijst ten antwoord met zijn rechterhand naar de zetel naast zich. Deze zetel betreft een rijk uitgevoerd meubel met armleuningen in de vorm van gebeeldhouwde cherubs, met op de zitting een kussen versierd met kwasten. Middenboven is de H. Geest zichtbaar in de gedaante van een duif. Aan de voet van God de Vader en tegen de ahtergrond die uit grijze wolken bestaat is een tiental cherubkopjes te zien. Op het uiteinde van de dwarsbalk van het kruis als restant van een signatuur een 'P'.

Het thema van de voorstelling is uniek.

De voorstelling kreeg in het Bisschoppelijk Museum Haarlem de titel 'Sede a dextris meis' (zetel aan mijn rechterhand) ontleend aan Psalm 109,1 ("Dixit Dominus Domino meo:sede a dextris meis"). Deze tekst werd geparafraseerd in het 'Credo' (westerse geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel) tot "sedet ad dexteram Patris": (Jezus Christus) zit aan de rechterhand van de Vader. Daarnaast kan de voorstelling direct in verband worden gebracht met Marcus 16:19: "et sedet a dextris Dei" :en (Christus) zit aan de rechterhand van God. Door de combinatie van Drie-eenheid en lijdenswerktuigen loopt er een ikonografische lijn naar de laat-middeleeuwse thema's van de 'Nood Gods' en de 'Genadestoel'. Een direct ikonografisch voorbeeld voor deze buitengwoon uitzonderlijke voorstelling kan een houtsnede van de Neurenbergse uitgever Anthoni Koberger uit 1491 zijn. Daarop toont Christus aan God de Vader de lijdenswerktuigen, waarna deze hem de zetel aan zijn rechterhand toewijst.
De signatuur, waarvan thans slechts een restant zichtbaar is, werd vroeger gelezen als 'PDG', bovendien in combinatie met '164(5?)'; vanuit stylistisch oogpunt gaat het hier zeker om een werk uit de laatste periode (na 1640).

The sublime in the visual culture of the seventeenth-century Dutch republic  (Stijn Brussels), 2024, p. 65, afb.Traits of tolerance : religious tolerance in the Golden Age  (Xander van Eck), 2013, p. 52, afb. 31Vormen van verdraagzaamheid : religieuze (in)tolerantie in de Gouden Eeuw  (Xander van Eck), 2013, p. 52, afb. 31De paus en de wereld : geschiedenis van een instituut  (Gian Ackermans), 2012, kleurenkatern I, afb.Clandestine Splendor : Paintings for the Catholic Church in the Dutch Republic  (Xander van Eck), 2008, p. 92-93, afb.God in beeld  (Casper Staal), 2007, p. 173, afb. 18Painting in Haarlem 1500-1850 : the collection of the Frans Hals Museum  (P.J.J. van Thiel), 2006, p. 22, afb. 4Engelen in de kunst  (Inge Schriemer), 2006, p. 130, afb.The Hohe Messe : Mass in B-minor BWV 232  (Johann Sebastian Bach), 2006, p. 88, afb.Een kwijnend bisdom nieuw leven ingeblazen : Pieter de Grebber en het Haarlems kapittel  (Xander van Eck), 2004, p. 261, afb.Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri Defoer), 2003, p. 180-182, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 16, 203, afb.Geschiedenis van Holland, 2 : 1572 tot 1795  (T. de Nijs), 2002, p. 414, afb.Begijnen, pastoors en predikanten : religie en kunst in de Gouden Eeuw  (Paul Dirkse), 2001, afb. 109The artist's religion: paintings commissioned for clandestine catholic churches in the northern Netherlands, 1600-1800  (Xander van Eck), 1999, p. 74, afb. 3, p. 87 nr. 5Dutch classicism in seventeenth-century painting  (Albert Blankert), 1999, p. 136-139, cat. nr. 18, afb.De bol als attribuut  (U.H. Kollaard), 1996Pieter de Grebber : de berouwvolle David kiest uit drie plagen  (Paul Dirkse), 1987, p. 2-4, afb.Pieter Fransz de Grebber, Schilder tot Haerlem  (R. Hazeleger), 1979, p. 29, nt. 45Uit de schatkamers van de beeldende kunst : tussen hemelvaart en pinksteren  (Beb Reith), 1952

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!