Memorietafel met Kruisiging
Noord-Nederland/Utrecht?, 1543
ABM s194

Aan weerszijden van de gekruisigde Christus knielen de opdrachtgeefsters. Volgens het paneeltje aan de onderzijde zijn dit Hadewych van Hardenbroek en Agnes van Ghent, beiden adellijke benedictinessen uit het Utrechtse klooster Oudwijk. Hadewych sterft op 10 juni 1543, de sterfdatum van Agnes is niet ingevuld.
Het opschrift Bid voer die ziel spoort de beschouwer aan om te bidden voor het zielenheil van de overleden benedictinessen. Het baldakijn, het ‘dakje’ boven het schilderij, is toepasselijk beschilderd met een sterrenhemel. De hemel zou de plaats zijn waar de zielen van de overledenen verblijven.

zaaltekst vaste opstelling

2014

Niet in het museum te zien

ABM s194

schildering, memorietafel

Memorietafel met Kruisiging en stichtsters Hadewych van Hardenbroek (links) en Agnes van Ghent (rechts)

onbekend (Noord-Nederland)

1540 - 1545

olieverf, paneel

schenking

1863

Op het baldakijn twee alliantiewapens van de respectievelijke verbintenissen Van Hardenbroeck-Van Zuylen van Nievelt en Van Ghent-Van Rijn, de ouders van de beide stichtsters die als benedictinessen in de Sint-Stevensabdij te Oudwijk bij Utrecht verbleven. Op het tekstbord links van het midden de inscriptie: Int ia[e]r o[n]s heere[n] M Vc [e]n[de] XLIII op / de(n) Xden dach i[n] iuyno starf ioffrou / Haidwych va[n] Harde[n]broeck hi[e]r beg[ra]ve[n] / [Bid] voer [die] ziel.
De inscriptie rechts van het midden luidt: Int ia[e]r o[n]s heere[n] M Vc en[de] ... opte[n] / ... dach i[n] ... sta[r]f ioffrou / Agnes va[n] Ghent hi[e]r begrave[n] / [Bid voer die] ziel. De sterfdatum van Agnes van Ghent werd nooit ingevuld.

De wapenschilden herinneren respectievelijk aan het huwelijk van Johan van Hardenbroek en Hadewych van Zuylen van Nievelt in 1478 en aan het huwelijk van Hendrik van Gent en Josina van (den) Rijn, vrouwe van Rijnenburg bij Jutphaas in 1484. Zij zijn de ouders van Hadewych van Hardenbroek en Agnes van Gent, twee benedictenessen uit de Sint-Stevensabdij te Oudwijk bij Utrecht van wie de gebedsportretten op de voorstelling zijn afgebeeld (Utrecht 1933; Hoogewerff 1939; Dekker 1997). In de tekst op het onderste paneel ontbreekt de sterfdatum van Agnes van Gent. Volgens Meuwissen/Verslype (1997) werd deze datum nooit ingevuld.

LIJST:
De omlijsting van deze memorietafel met inbegrip van baldakijn en tekstbord is origineel.

Natuurwetenschappelijk onderzoek:
Het schilderij werd onderzocht met infraroodreflectografie (IRR) op 25 februari 1997 door Molly Faries. Het paneel werd alleen gescand en niet gedocumenteerd. Dendrochronologie: het paneel bestaat uit drie planken waarvan twee werden opgemeten, de jongste kernhoutjaarring dateert uit 1490 (rapport Peter Klein, 14 augustus1997).

Toeschrijving:
Utrechtse meester (Utrecht 1933; Utrecht 1948; Utrecht CM 1948; 's-Gravenhage 1963; Meyere 1988). Door Hoogewerff (1939) ingedeeld bij de Stichtsche maniëristen en portretschilders. Noord-Nederlandse/Utrechtse meester (Meuwissen/Verslype 1997).

Datering:
Het werk wordt naar aanleiding van de sterfdatum van Hadewych van Hardenbroek 1543 gedateerd (Utrecht 1933; Utrecht 1948; Utrecht CM 1948; 's-Gravenhage 1963; Meyere 1988; Meuwissen/Verslype 1997). In 1543 in de kapel van de Sint-Stevensabdij in Oudwijk geplaatst (Hoogewerff 1939). Rond 1525 (vlgs. P. Dirkse en T. van Bueren, zie verslag Meuwissen/Verslype 1997, noot 1). Omstreeks 1543 (Dekker 1997).
Dendrochronologisch onderzoek door P. Klein (brief hangmap 1997) heeft uitgewezen dat het schilderij op zijn vroegst na 1501, maar waarschijnlijker na 1507 is ontstaan.

Het kerspel Jutfaas  (Antonius Egbertus Rientjes), [voorw. 1947], p. 86De lijst hoort erbij : de memorietafel en de functie van het baldakijn  (Mirjam Zweep), 2021, 30-31, afb.Vrouwen voor het voetlicht : zusters, martelaressen, poetsengelen & dominees  (Tanja Kootte), 2012, p. 25, afb.Het belang van tellen : kwantitatief onderzoek naar middeleeuwse kunstwerken  (Truus van Bueren), 2012, p. 15, afb.2 (rechts)Naar de Middeleeuwen : het Aartsbisschoppelijk Museum in Utrecht vanaf het begin tot 1882  (Elmer Peters), 2012, p. 100, afb.De kroniek van Henrica van Erp, abdis van Vrouwenklooster  (Anne Doedens), 2010, omslag, p. 2, afb.2000 jaar vrouwen en geloof in Nederland  (Angela Berlis), 2009, p. 849, afb.Clandestine Splendor : Paintings for the Catholic Church in the Dutch Republic  (Xander van Eck), 2008, p. 23-24, afb.Engelen in de kunst  (Inge Schriemer), 2006, p. 103, afb.Christendom in Nederland : topstukken uit Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006, p. 36, afb. 28Christianity in the Netherlands : highlights from Museum Catharijneconvent  (Babette Hellemans), 2006De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 142, afb.Leven na de dood : gedenken in de late Middeleeuwen  (Truus van Bueren), 1999, cat. nr. 77, p. 66, 92, 103, 105Benedictus : Symbol abendländischer Kultur  (Filips de Cloedt), 1998, afb. 421Geschiedenis van de provincie Utrecht : tot 1528  (C. Dekker), 1997, afb. p. 314Album Discipulorum J.R.J. van Asperen de Boer  (Peter van den Brink), 1997, p. 127-136, m.n. p. 128, nt. 6Materieel onderzoek naar lijsten en panelen van 15e en 16e eeuwse memorietafels in museum Het Catharijneconvent : stageverslag  (Daantje Meuwissen), 1997Stageverslag materieel onderzoek van memorietafels Museum Catharijneconvent  (Astrid van den Berg), 1995Het Agnietenklooster te Utrecht  (Jos de Meyere), 1988, p. 30-31Christelijke symboliek en iconografie [3de dr. 1978]  (J.J.M. Timmers), 1978, p. 48, afb.Kunst uit kerkelijke musea in Nederland  (H.J.A.M. van Haaren), 1963, cat. nr. 19Catalogus schilderijen Aartsbisschoppelijk Museum [1948]  (Antonius Egbertus Rientjes), 1948, p. 137Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650 , 1948, cat. nr. 72De Noord-Nederlandsche schilderkunst, deel 3  (G.J. Hoogewerff), 1939, p. 50-51Catalogus der schilderijen Centraal Museum Utrecht [1933] , 1933, cat. nr. 585Catalogus der tentoonstelling van voor Nederland belangrijke oudheden en merkwaardigheden in de stad en provincie Utrecht voorhanden gehouden van wege het provinciaal Utrechtsch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen , 1857, p. 43, cat. nr. X 16

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!