Heilige Maagschap
Zuid-Nederland, ca. 1530
ABM s81

Maria, met Jezus op schoot, zit met haar moeder Anna op een bank. Dit familieportret heet 'De heilige maagschap'. Het middeleeuwse woord 'maag' betekent familielid. Achter Anna staan de drie mannen met wie zij volgens de overlevering getrouwd is geweest. Achter Maria leunt Jozef op zijn staf. Uit de tas op de voorgrond steekt een banderol met de tekst: Gratia plena, dat vol van genade betekent. Dit zei de engel tegen Maria toen hij kwam zeggen dat ze zwanger was.

zaaltekst vaste opstelling

2016

Niet in het museum te zien

ABM s81

schildering, drieluik, fragment

Landschap met H. Maagschap

onbekend (Zuid-Nederland)

1525 - 1534

paneel, olieverf

schenking

1875

Op de voorgrond Maria met kind, Jozef en Anna met haar drie echtgenoten. Uit de tas steekt een banderol met de tekst: [GRAT]IA PLENA (Vol van genade). In de wolken boven het Christuskind God de Vader en de duif, symbool van de H. Geest. Bij de slotgracht een profaan paartje. Op de achtergrond rechts Aankondiging van Maria’s geboorte aan Joachim.

Anna en Maria met hun respectievelijke echtgenoten. Hun echtverbintenis gold als voorbeeld voor het christelijke huwelijk. Op de achtergrond bij de slotgracht is een profaan paartje afgebeeld (Utrecht 1988). Thema's van de Heilige Maagschap (Anna-te-drieën) en van de Heilige Drie-eenheid zijn in deze voorstelling gecombineerd (Uden 1992). Het verhaal van Joachim en Anna staat vermeld in het proto-evangelie van Jakobus en het evangelie van pseudo-Matteüs en werd vervolgens opgenomen in de Legenda Aurea. Het huwelijk tussen Joachim en Anna bleef twintig jaar kinderloos. Toen Joachim met zijn herders in de woestijn was verscheen hem een engel die hem Anna's zwangerschap aankondigde van een kind dat de moeder zou zijn van Jezus (Klijn (1984) 1990, p. 43; Hall 1992).

De figuren komen in compositie en type sterk overeen met hun tegenhangers in de H. Maagschap toegeschreven aan de Antwerpse Meester van 1518 ( Friedländer 1967-1976, 11, nr. 80, pl. 78).

De lijst is origineel, uitgezonderd de onderzijde. Aan de zijkanten sporen van scharnierbevestigingen: het schilderij vormde oorspronkelijk het middenpaneel van een drieluik.
Toeschrijving:
Zuidnederlands (oude inventarisvel; Utrecht 1933; Utrecht 1948). Zuidnederlands (Antwerpen ?) (nieuwe inventarisvel). Antwerpen (Utrecht 1988; Uden 1992; Koers 1993 (interview P. v.d. Brink: mogelijk kunstenaar uit atelier van Pieter Coecke van Aelst die een eigen atelier heeft opgezet)).

Datering:
Omstreeks 1530 (inventarisvellen; Utrecht 1933; Utrecht 1948; Utrecht 1988; Uden 1992; Koers 1993 (interview Peter van den Brink)).

Natuurwetenschappelijk onderzoek: het schilderij werd onderzocht met infraroodreflectografie (IRR) op 18 juli 1985 door prof. dr. Molly Faries, Negatiefnummers (aanwezig bij het RKD Den Haag): MF 420:3 t/m 421:3. Een tweede onderzoek vond plaats op 7 december 1992 door prof. dr. Van Asperen de Boer. Negatiefnummers (aanwezig bij het RKD Den Haag): AB 1480:1-36A t/m 1483b:1-14.
Uit dit onderzoek is gebleken dat de ondertekening op verschillende plekken afwijkt van de schildering (zie Koers 1993).

God in beeld  (Casper Staal), 2007, p. 168, afb. 13Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri Defoer), 2003, p. 41, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 163, afb.Drs. Peter van den Brink over infraroodreflectografie: 'Een ondertekening verschaft vaak heel interessante informatie'  (Niels H. Koers), 1993, p. 12-13Heilige Anna, grote moeder : de cultus van de Heilige Moeder Anna en haar familie in de Nederlanden en aangrenzende streken  (Ton Brandenbarg), 1992, p. 111, cat. nr. 33, afb. 48Helse en hemelse vrouwen , 1988, cat. nr. 54, afb. 45Catalogus schilderijen Aartsbisschoppelijk Museum [1948]  (Antonius Egbertus Rientjes), 1948, p. 140Catalogus der schilderijen Aartsbisschoppelijk Museum  (Antonius Egbertus Rientjes), 1933, cat. nr. 597

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!