Het licht op de kandelaar
Noordelijke Nederlanden, tweede helft 17de eeuw
RMCC s10

Blazen maar!
Luther zit te midden van een aantal prominente reformatoren aan een lange tafel. Hij heeft een opengeslagen boek voor zich dat verlicht wordt door een kaars op een hoge kandelaar. De fiere kaarsvlam van het ware licht wordt echter bedreigd door een vijftal figuren die uit alle macht proberen haar uit te blazen: een gemijterde bisschop, een jezuïet met de karakteristieke vierkante bonnet, een zwart demonisch wezen, een paus gekroond met de tiara, en een franciscaner monnik in een bruine pij.

zaaltekst tentoonstelling

Luther

2017

Nu te zien

Klooster begane grond gang Zuid

RMCC s10

schildering

't licht is op den kandelaer gestelt

onbekend (Noord-Nederland)

1650? - 1699?

olieverf, doek

aankoop

1973

Achter en naast de tafel zitten en staan zestien reformatoren, elk voorzien van een letter corresponderend met de letter in de namenlijst onderaan waarvan de tekst als volgt luidt: A.Ioannes.Wiclef.bloeide.int.iaer.1386.overleden.1387.en.1428.opgegraven.en.verbrant.
B.Ioannes.Hus.bloeide.int.iaer.1413.is.tot.Constans.verpbat [verbrand].14[..].
C.Hironijmus.van.Praag.bloeide.int.iaer.1415.en.is.verbrant.1416.
D.Hulricus.Zvinglius.switser.bloeide.1530.sneuvelde.in.een.slach.den.V’.october.1531.
E.Martinus Luterus.bloeide.int.iaar.1540.overlede.1546.
F.Iohannes.Oecolampadius.bloeide.1530. G.Martinus.Bucerus.bloeide.1550.overlede.1551.sy.benne.opgegraven.en.verbrant.1555.
H.Ioannes.Calvinus.Picard.bloeide.1560.gebooren.1500.overleeft[sic].1564.
I.Philippus.Melanchton.bloeide.1560.en.is.doe.oock.overleden.
K.Petrus.Martyr.bloeide.1560.overleden.1562.
L.Ioannes.Cnoxus.bloeide.1570.
M.Matthias.Flaccius.Illyricus.bloeide.1570.overleden.1575.
N.Henricus.Bullingerus.bloeide.1570.overlede.1575.
O.Hieronijmus.Zanchius.bloeide.1590.en.heeft.in.dat.iaer.in.nov:de.dood.met.het.leve.verwis[seld].
P.Theodorus.Beza.bloeid.1600.overleden.1605.
Q.Wilhelmus.Perkinsius.bloeide.int.iaer.1600.overleden.1603.
Op de tafel een Evangelieboek (Evangelium) met daarop een kandelaar met brandende kaars vergezeld van het motto: ’TLICHT IS OP DEN KANDELAER GESTELT. Voor de tafel proberen een bisschop, een jezuïet, een duivel in de gedaante van een salamander, een paus, en een franciscaan de kaars uit te blazen.Van de teksten die uit hun mond komen zijn alleen die bij de paus (valsche successie) en de bisschop (verkeerde geleertheit) leesbaar. Dit deel van de voorstelling is een tijdlang verborgen geweest: het doek was langs de nog zichtbare naad over de hele breedte omgevouwen. Aan de achterwand portretten van nog eens zes reformatoren voorzien van de volgende inscripties: Gregorius.Princeps.Anhaldius.Astanice.Comes.Obijt.1553. / Ioannes.Alasco.Polonius.obijt.1509. / Guilielmus.Farellus.obijt.1565. / Iohannese.Sleijdanus.obijt.1556. / Philippus.Manixius.D.de Sanct Aldegonde obijt.1595 / Franciscus.Iunius.obijt.1600.

De voorstelling is geschilderd naar een prent. Van de verschillende prentuitgaven met dit onderwerp komen met name de versies van Johannes de Ram en Hugo Allart met het schilderij overeen (Rotterdam, Atlas van Stolk, cat. nr. 235, met onderschrift: Iohannis de Ram Excud na de copy van Londe[n] t’Amsterdam; Londen, British Museum, met onderschrift: Hugo Allart Excud na de copy van Londe[n], afb. Molland 1974, fig.9).

Gids naar Nederlandse musea : op weg naar de kunst  (Micky Piller), 2019De kracht van Luther  (Marcel Barnard), 2017, afb. p. 108; p. 110, afb. 7.1Luther en calvinistisch Nederland  (Mirjam G.K. van Veen), 2017, p. 120-121, afb.Rondom textiel : Henriette Beukers vertelt over haar verzameling, deel 2: Breien, haken, kralen, verven, poppen, historie, culturen  (Henriette Beukers-Lenselink), 2016, p. 683, afb.Curieus kabinet : een zeventiende-eeuws pronkkabinetje van landgoed Nijenburg  (Marloes Huiskamp), 2015, p. 31, afb. 19Philippus Melanchton in de Nederlandse kerkgeschiedenis  (Martin L. van Wijngaarden), 2010, p. 13, afb.Calvinismus : die Reformierten in Deutschland und Europa  (Ansgar Reiss), 2009, p. 26, nr.. 0.10, afb."Calvinismus. Die Reformierten in Deutschland und Europa" : die Ausstellung im Deutschen Historischen Museum Berlin  (Ansgar Reiss), 20092000 jaar Nederlanders in kerkelijke verdeeldheid  (Jan Zwemer), 2009, p. 108, afb.Prachtig protestant  (Tanja Kootte), 2008, p. 25, afb.Martin Luther : zijn leven, zijn werk  (Sabine Hiebsch), 2007, p. 257, afb.Museum Catharijneconvent [agenda] 2004 , 2003, afb. week 28Humanismo y Reforma en el s. XVI  (Chris van der Heijden), 2002, p. 168, 229, afb.De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 13, 339, afb.Zij preekten voor doven , de Reformatie in Drenthe  (Wiebe Bergsma), 2002, p. 16, afb.Tussen Gideonsbende en publieke kerk : een studie over het gereformeerd protestantisme in Friesland, 1580-1650  (W. Bergsma), 1999, p. 84, afb.Word and image in a group of seventeenth-century protestant prints  (Michael Windross), 1998Geloven in verdraagzaamheid? : voorwerpenlijst  (Tanja Kootte), 1998, nr. 8De Opstand  (J.W.G. Haverkamp), 1998, afb. 31648 Vrede van Munster : feit en verbeelding  (J. Dane), 1998, afb. 76Vrede, vrijheid, vaderland : Nederlandse protestanten en de vrede van Munster  (H.H.J. van As), 1998, afb. 78Duivels  (Casper Staal), 1994In het licht van het lezen : de rol van het boek in de beeldende kunst  (Henriëtte Fuhri Snethlage), 1992, p. 27, afb.De Spinozistische prediking van Pieter Balling : uitgave van "Het licht op den kandelaar" met biografische inleiding en commentaar  (W.N.A. Klever), 1988Polemische Kunst in der niederländischen Reformation  (Robert P. Zijp), 1985, p. 371Illustrierte Flugblätter aus den Jahrhunderten der Reformation und der Glaubenskämpfe  (Wolfgang Harms), 1983, p. 22-23Tekst en uitleg [1982]  (Henri L.M. Defoer), 1982, p. 54, afb.Geloof en satire anno 1600 , 1981, p. 48-51, afb. 31Tekst en uitleg [1979] , 1979, p. 60, afb.Bijbels en burgers : vijf eeuwen leven met de Bijbel, 1477-1977 : Delftse Bijbel  (C.C. de Bruin), 1977, cat. nr. 74Reformasjonens fedre eller "Lysestaken"  (Elinar Moland), 1974Beredeneerde beschrijving van Nederlandse historieplaten, zinneprenten en historische kaarten [1970]  (Frederik Muller), 1970, 1, 32, nr. 369bIconographie Calvinienne, E. Doumergue. Gevolgd door: H. Maillart-Gosse. Catalogue des portraits gravés de Calvin, en: E. Demole. Inventaire des médailles concernant Calvin  (E. Doumergue), 1909, p. 197 vvBeredeneerde beschrijving van Nederlandsche historieplaten, zinneprenten en historische kaarten [1863-1882]  (Frederik Muller), 1863-1882, nr. 369Jaarverslag Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht , 1973

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!