Gregoriusmis
Meester van het Altaar te Aken, ca. 1500
Utrecht, Museum Catharijneconvent, RMCC s6

Deze voorstellingen verbeelden een legende over Christus. Paus Gregorius (ca. 540-604) bidt om een teken van Christus voor een twijfelend persoon. Om deze twijfelaar te overtuigen verschijnt de lijdende Christus tijdens het opdragen van de mis. Zijn bloed druipt in de miskelk.
Schilderijen met dit thema geven een goede indruk van de inrichting van een laatmiddeleeuwse kerk en van de kleding van de geestelijken. Paus Gregorius zit geknield voor het altaar en draagt een kazuifel met een geborduurd gaffelkruis op de rug. Hij wordt bijgestaan door twee diakens, gekleed in dalmatieken. Op de voorgrond knielen twee bisschoppen. Zij dragen een koorkap met schild en een mijter.

zaaltekst tentoonstelling

2015

Nu te zien

Catharinazaal

RMCC s6

schildering

Gregoriusmis

Meester van het Altaar te Aken (schilder)

1495 - 1504

olieverf, paneel

overdracht

2010-02-01

In een kerkinterieur knielt paus Gregorius de Grote voor een altaar. Hij draagt de Heilige Mis op, bijgestaan door twee diakens. Op en achter het altaar ziet men het visioen van paus Gregorius, waarin Christus hem verschijnt als Man van Smarten. Christus zit op de sarcofaag die op het altaar is geplaatst en wordt omgeven door personages uit het passieverhaal. Op de achtergrond de Arma Christi. Het altaar wordt overhuifd door een baldakijn, waarvan de gordijnen door engelen opzij worden gehouden. Links en rechts staan biddende figuren tussen de pilaren. Voor de diakens bevinden zich aan weerszijden twee kardinalen. Zij dragen de waardigheidstekenen van de paus, respectievelijk de kruisstaf en de tiara. Achter hen knielen twee kanunniken. Op de voorgrond knielen twee bisschoppen in vol ornaat. Op de koorkap van de linker bisschop is een voorstelling met de geboorte van Christus en de verkondiging aan de herders te zien. De koorkap van de rechter bisschop toont de besnijdenis van Christus. Op de achterkant van de kazuifel van de paus is de gekruisigde Christus voorgesteld.

Voorheen inventarisnummer ABM s215

De bovenkant van het paneel heeft de vorm van een spitsboog.

Lijst:
Lijst is NIET ORIGINEEL

De Christusfiguur is waarschijnlijk gebaseerd op een prent van Israhel van Meckenem uit ca. 1495 naar de Man van Smartenikoon in de Santa Croce in Gerusalemme te Rome (afb. Illustrated Bartsch 9, nr. 135, p.132).

Toeschrijving:
Toegeschreven aan de Meester van het Akense Altaar (Keulen 1961; Stange 1967; Keulen 1982; Defoer 1994).

In het museum te Paray-le-Monial bevindt zich een kleinere kopie (?) naar dit schilderij, minder in kwaliteit, met een gouden achtergrond en met slechts aanduidingen van de architectuur (inventarisvel).

Datering:
Omstreeks 1510-1520 (Keulen 1961). Begin zestiende eeuw (Utrecht 1982). Omstreeks 1500 (Keulen 1982; Defoer 1994).

Overschilderd: van Gregoriusmis naar bijbeltekst : de Reformatie van de Utrechtse Jacobikerk  (T. van Bueren), 2017Het geheim van de Middeleeuwen in gouddraad en zijde [tekstboekje]  (Paula Hertogh), 2015, cat. nr. 1.5Borduurwerkers en beeldhouwers in de Nederlanden en het Rijland in de late Middeleeuwen  (Aleth Lorne), 2015, p. 100-101, afb.Middeleeuwse borduurkunst uit de Nederlanden  (Micha Leeflang), 2015, p. 6, afb. cat. nr. 2, p.132-133, 139, afb.Het geheim van de Gregoriusmissen  (Margreet Wolters), 2015, p. 17, afb.Kunsthaus Lempertz : eine Kulturgeschichte  (Werner Schäfke), 2015, p. 41, afb.Liturgische gewaden in Noord- en Zuid-Holland  (Richard de Beer), 2015, p. 19, afb.De 'amuse' die naar meer smaakt : Catharinazaal officieel geopend  (Micha Leeflang), 2014, p. 17, afb.Allemaal engelen  (Marije de Nood), 2008, p. 5, afb.The Hohe Messe : Mass in B-minor BWV 232  (Johann Sebastian Bach), 2006, p. 10, afb.Bonifatius onthuld: de geschiedenis van zijn relieken te Dokkum  (M. van Vlierden), 2005Goddelijk geschilderd : honderd meesterwerken van museum Catharijneconvent  (Henri L.M. Defoer), 2003, p. 72De schilderijen van Museum Catharijneconvent  (Jeltje Dijkstra), 2002, p. 72, afb.Der or et de soie ou les voies du salut : les ornements sacerdotaux d'Aymon de Montfalcon, évêque de Lausanne  (Annemarie Stauffer), 2001, p. 6-7, afb. 1Der Meister des Aachener Altars  (Marita to Brens-Jurk), 1999, p. 217-221, afb.Lust und Verlust II : Corpus-Band zu Kölner Gemäldesammlungen 1800-1860  (H. Kier), 1998, p. 331, cat. nr. 42, afb.Museum Catharijneconvent : agenda / diary 1998  (Niels H. Koers), 1997, afb. week 14Man van Smarten van Geertgen tot Sint Jans  (Henri L.M. Defoer), 1994, m.n. p. 7-8, afb. 4kleuren van de liturgische gewaden in twee Utrechtse kapittelkerken, de Dom en de Oudmunsterkerk  (Casper Staal), 1993, m.n. p. 22, afb.Tekst en uitleg [1982]  (Henri L.M. Defoer), 1982, p. 35, afb.Die Messe Gregors des Grossen : Vision-Kunst-Realität : Katalog und Führer zu einer Ausstellung im Schnütgen Museum der Stadt Köln  (Uwe (Bearb.) Westfehling), 1982Tekst en uitleg [1979] , 1979, p. 37, afb.Naalden wekten wonderen : borduurkunst der late middeleeuwen in de Nederlanden  (H.J.A.M. van Haaren), 1960, cat. nr. 2Der kölner Malerschule  (Heribert Reiners), 1925, vgl., p. 231-238Die kölnische Meister des Aachener Altars  (Max Jakob Friedländer), 1924Catharijnebrief : magazine van Museum Catharijneconvent Utrecht , nr. 27, 1989, p. 5

Ziet u een fout of heeft u extra informatie over dit object?
Laat het ons weten!